به گزارش روابط عمومی سازمان نظام صنفی رایانه‌ای استان تهران، این سازمان به دنبال انتشار گزارش «بررسی تبعات شیوع کووید-19 بر کسب‌و کارهای فعال در صنعت فناوری اطلاعات و ارتباطات ایران»، روز دوشنبه سوم شهریور ماه یک نشست خبری در این خصوص برگزار کرد و به شرح قسمت‌های مختلف این گزارش و پاسخ‌گویی به سوالات خبرنگاران پرداخت.
در این نشست خبری که با شرکت جمعی از خبرنگاران این حوزه به صورت آنلاین برگزار شد، محمدباقر اثنی‌عشری رییس سازمان نصر، علی آذرکار دبیر سازمان نصر تهران و پرشاد صفایی فراهایی عضو هیات مدیره و رییس کمیسیون فضای کسب‌و کار سازمان نصر تهران به شرح بخش‌های مختلف، چرایی و چگونگی تهیه این گزارش پرداختند.
محمدباقر اثنی عشری در آغاز این نشست به روزهای قبل از کرونا که تحریم‌ها و کاهش ذخایر ارزی خبر از سخت بودن سال 99 برای برای تمامی کسب‌و کارهای این صنعت می‌دادند، اشاره کرد و گفت: « پاندمی ویروس کرونا در اواخر بهمن ماه سال 98 و اوایل اسفند ماه سال 99، به شدت تمامی کسب‌و کارها را تحت تاثیر قرار داد و حجم مشکلات را چند برابر کرد. همچنین پیش‌بینی می‌شود که در چند ماه آینده و حتی بعد از گذر از دوره پاندمی کووید-19، این سختی‌ها و مشکلات شدیدتر ادامه پیدا کنند و کسب‌و کارها دچار تنگاهایی شوند.»
او ادامه داد: «سازمان نظام صنفی رایانه‌ای، بررسی اثرات این بحران را نیازمند انجام مطالعات دقیق و کارشناسی عمیق، بدون شتاب‌زدگی و دور از غوغا سالاری می‌دانست و در این مسیر تلاش خود را به کار بست تا بدون جهت‌گیری مثبت و منفی اثرات این موضوع را با الگوبرداری از مدل‌های استفاده شده در مرکز «یونیدو» یا «سازمان توسعه صنعتی ملل متحد» انجام دهد.»
به گفته رییس سازمان نصر «در این پژوهش پنج محور «چالش کاهش تقاضا»، «چالش در پرداخت حقوق و دستمزد»، «چالش در دسترسی به سرمایه»، «چالش‌های لوجستیکی و حمل و نقل» و در نهایت «از هم‌گسیختگی زنجیره تامین» مورد بررسی قرار گرفته‌اند که بیشترین تاثیر و لطمات را نیز از این شرایط پذیرفته‌اند.
در بخش دیگر اثرات ویروس کرونا بر خوشه‌های مختلف حوزه فاوا یعنی سخت‌افزار، نرم‌افزار، ارتباطات و خدمات دیده شده است. حاصل این پژوهش به صورت گزارشی جامع در حدود 80 صفحه و نسخه خلاصه‌تر در 25 صفحه تدوین و منتشر شده است و نسخه کاغذی آن هم به تعداد محدودی در دسترس مسئولان دولتی قرار خواهد گرفت.»
اثنی‌عشری اشاره‌ای هم به دیگر فعالیت‌های پژوهشی این سازمان داشت. از جمله تهیه گزارش «مشکلات و چالش‌های جاری و پیش‌روی اعضا با سازمان تامین اجتماعی» و «نظرات پیشنهادی سازمان نظام صنفی در مورد تقنین قوانین حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات» که به ترتیب به سازمان تامین اجتماعی و مجلس شورای اسلامی ارائه شده است.
علی اذرکار دبیر سازمان نصر تهران، روش مورد استفاده در این پژوهش را گراندد متولوژی ( Grounded Theory)عنوان کرد و در توضیح آن گفت: «بر اساس این روش گزارش‌های خارجی، آمار و حوزه های مورد بررسی در آنها، گزارش‌های داخلی مرکز آمار، مرکز پژوهش‌های مجلس، سازمان فناوری اطلاعات، مصاحبه‌ها و اخبار تاثیرات کرونا در حوزههای آی‌تی و غیر آی‌تی مورد مطالعه قرار گرفت. سپس چارچوبی برای بررسی کمی تبعات پاندمی، بر مبنای خوشه‌بندی حوزه فاوا و کمیسیون‌های مختلف سازمان طراحی شد. با استفاده از این چارچوب اثرات وارد بر تک به تک آنها بر اساس مدل پیشنهادی یونیدو ارزیابی و میزان تبعات وارده کمی‌سازی و رسته‌بندی شدند. سپس با استفاده از این داده‌ها اولویت‌های هر رسته روشن‌تر شد و راهکارهایی به دولت ارائه شد تا به فراخور مقدورات خود به شرکت‌ها کمک کند.»
به گفته آذرکار این بررسی از دو حیث دارای اهمیت است. از یک سو، نقش سازنده فاوا در مهار و مدیریت کرونا، که با ایجاد زیرساخت‌های لازم مانع از تعطیلی کامل کسب‌و کارها تعطیل شد و باعث شد فعالیت‌های اجتماعی روند مستمری داشته باشند. از سوی دیگر، بررسی خود صنعت فاوا به عنوان یک صنعت مستقل که با مشکلات و نقصان‌های خود دست و پنجه نرم می‌کند.
در این گزارش تلاش شده است که هر دو وجه دیده شود و راهکارهای متوازنی را پیشنهاد شودکه هم جامعه از خدمات فاوا بهره ببرد و در عین حال فضا برای توسعه کسب‌و کار آی‌تی در کل کشور فراهم شود. امید بر این است که با این گزاش تصویر روشنی از وضعیت کسب‌و کارهای آی‌تی در زمان حال و نیازهایشان برای بقا و دوام در آینده ارائه شود.
پرشاد صفایی فراهانی، عضو هیات مدیره و رییس کمیسیون فضای کسب وکار سازمان نظام صنفی رایانه‌ای تهران به پرسشنامه‌ای که در اختیار فعالان کسبوکارهای حوزه فاوا گذاشته شده بود اشاره کرد و گفت: «در این پرسش‌نامه به صورت کمی آسیب‌ها و یا اثرات مثبت پاندمی بر روی کسب وکارها بررسی شد. علاوه بر آن مصاحبه‌های کوتاهی هم با خبره‌های این صنعت انجام شد و در نهایت با کنار هم گذاشتن نتایج پرسش‌نامه‌ها، اظهار نظرات خبرگان و گزارش‌های بین‌المللی و داخلی در تطابق با معیارهای مدل یونیدو، یک سری آمار تحلیلی و تفصیلی را در اختیار ما قرار گرفت.»
او در بیان اطلاعات کلیدی به دست آمده در این گزارش گفت: «حدود ۷۰ درصد شرکت‌کنندگان در این نظرخواهی اعلام کردند که کسب‌وکار آنها در دوران کرونا خیلی یا مقداری بدتر شده است. حدود ۳۰ درصد از کسبوکارها بودند که اعلام کرده‌اند که تاثیر منفی از کرونا نگرفته‌اند. ۶۱ درصد از کسبوکارهای B2B کاهش فروش جدی داشتند، ۳۴ درصد از کسب‌وکار‌هایی که در حوزه B2C فعالیت دارند، به دلیل کاهش تقاضا دچار ضررات جدی شده‌اند.»
رئیس کمیسیون فضای کسب‌وکار سازمان نظام صنفی رایانه‌ای تهران با اشاره به مشکلات جدی ۳۰ درصد از کسب وکارها در زنجیره تامین ادامه داد: «تنها ۱۲ درصد از کسب وکار‌های حوزه فاوا از آثار مثبتی در کسب وکار خود پس از شیوع ویروس کرونا خبر می‌دهند.»
او از تعدیل نیروی موقت و یا دائمی بیش از ۴۰ درصد از کسبوکارها خبر داد و عنوان کرد: «بیش از نیمی از این شرکت‌ها نیمی از نیروی انسانی خود را تعدیل کرده‌اند و این موضوع یک معضل بسیار جدی برای کسبوکارها بوده چرا که نیروی انسانی سرمایه اصلی بسیاری از این کسب‌وکار‌هاست.»
به گفته فراهانی دغدغه اصلی مدیران کسبوکارهای حوزه فاوا، از دست رفتن تقاضا و کاهش بهره‌وری است.
او ادامه داد: «اکثر این مدیران اعلام کردند که مشکلات و هزینه‌های ناشی از رعایت پروتوکل‌های بهداشتی چالش و دغدغه جدی و هزینه‌بر این شرکت‌ها در این دوران بوده و دو مشکل اصلی پرداخت حقوق و دستمزد کارکنان و هزینه بیمه تامین اجتماعی اصلی‌ترین مشکل مالی کسبوکارها بوده است.»
در ادامه صفایی فراهانی به بیان راهکارها و آینده پیش‌روی این کسبوکارها از زبان خود آنها پرداخت و اعلام کرد: «۶۰ درصد از کسبوکارها اعلام کردند که راهکار آنها برای برون رفت از این بحران استفاده از پس‌اندازها و منابع مالی ذخیره بوده است. حداکثر ۱۰ درصد از این کسبوکارها اعلام کرده‌اند که ما توانستیم سرمایه بیرونی جذب کنیم که این مساله نشان می‌دهد چقدر محدودیت برای جذب سرمایه بیرونی وجود دارد.»
او با اشاره به اینکه ۵۰ درصد از کسبوکارها اعلام کرده‌اند در صورت ادامه شرایط فعلی تا ۶ ماه دیگر فعالیت خود را به‌طور کامل متوقف می‌کنند، ادامه داد: «این بحران در شرکت‌های فعال در حوزه B2B جدی‌تر خودش را نشان داده چرا که دولت و بخش خصوصی به دلیل تعطیلی‌ها، کمبود بودجه، قرنطینه و این قبیل مسائل نیاز‌های خود را کاهش داده‌اند و این موضوع خواه ناخواه تاثیر جدی بر این کسبوکارها گذاشته است.»
به گفته صفایی فراهانی، کسبوکارهای فعال در حوزه B2C نیز اگر چه در ابتدا بخاطر دورکاری و قرنطینه با افزایش تقاضا روبرو بوده‌اند اما رفته رفته به دلیل کاهش توان مالی مردم، این بازار نسبتا جذاب، به شدت رو به افول است.
او در ادامه با اشاره به علاقه مردم به دریافت خدمات آنلاین و مجازی، معتقد بود: «عدم وجود رگولاتوری مناسب در این حوزه‌ها این موضوع باعث شده بسیاری از مردم در دام افراد سودجو و فرصت طلب بیفتند که با دریافت هزینه خدمت‌رسانی درستی انجام نداده‌اند و همین موضوع باعث ایجاد بدبینی مردم نسبت به فعالان حوزه فاوا و کاهش میل آنها به دریافت خدمات آنلاین شده است.»
صفایی فراهانی با اشاره به خوشه‌بندی و طبقه‌بندی کسبوکارهای فاوا در ۲۲ شاخه اعلام کرد: «به علت متفاوت بودن مشکلات و معضلات موجود در کسبوکارهای حوزههای مختلف فاوا، هر شاخه به راهکارها و راه‌حل‌های جداگانه‌ای نیاز دارد.»
به گفته او، نتایج این پژوهش حاکی از آنست که کسبوکارهای حوزههای شبکه، سخت‌افزار، صندوق‌های مکانیزه فروش، فروشگاه‌های آی‌تی، اینترنت اشیا و نرم‌افزارهای پیشرفته سازمانی و پوروتال‌ها بیشترین آسیب و کسب وکار‌های حوزههای بانکداری دیجیتال، سلامت الکترونیک، فین‌تک‌ها و بازی‌های رایانه‌ای کمترین آسیب را از این بحران دریافت کرده‌اند.
رییس سازمان نصر در ادامه تشریح فشارهای وارد بر فعالان این حوزه، بیان داشت: «متاسفانه در میان بسیاری از کارفرماها هنوز این نگاه وجود ندارد که کسب‌و کارهای این حوزه درگیر بحران هستند و در موارد متعددی مشاهده شده است که اقدام به ضبط ضمانت‌ها کرده‌اند. علاوه برآن ناهماهنگی‌های میان وزارت‌خانه صمت و بانک مرکزی در تخصیص ارز و مشکلات ایجاد شده در حوزه واردات تجهیزات و بعضا به‌دلیل کج‌رفتاری برخی سازمان‌های دولتی، کسبوکارهای بسیاری دچار بحران شده‌اند.»
او همچنین با اشاره به اینکه عمده مشکلات شرکت‌ها مسائل بیمه تامین اجتماعی است و بالاترین نرخ نارضایتی کسبوکارها نیز از سازمان تامین اجتماعی و اداره مالیات است، گفت: «در شرایطی که پروژه‌ها تعطیل و نیمه تعطیل هستند و پرداخت‌ها متوقف شده است شرکت‌ها همچنان مجبور به پرداخت 30 درصد از درآمدهای خود به سازمان تامین اجتماعی هستند. همچنین عدم توجه اداره مالیات به شرایط فعلی کسب‌و کار که منجر به ناتوانایی شرکت‌ها در پرداخت عادی مالیات مانند گذشته شده است، کسب‌و کارهای آسیب‌پذیر این حوزه را به مرز ورشکستگی رسانده است.»
او با اشاره به اقدامات حمایتی دولت که منحصر به تعویق چندماهه پرداخت ارزش افزوده و پرداخت‌های وام به صورت پول‌پاشی بوده است، معتقد است این اقدامات کمک چندانی به کسب‌و کارهای به ویژه کسب‌و کارهای کوچکتر نمی‌کند و گاهی بازپرداخت این وام‌ها به همراه بهره‌ها و جریمه‌‌ها، شرکت‌ها را در مرز ورشکستگی قرار خواهد داد.
اثنی‌عشری در بیان پیشنهاد سازمان نصر به دولت برای کمک به شرکت‌ها در حفظ نیروی انسانی گفت: «دولت به جای پرداخت وام به شرکت‌ها که در نهایت بازپرداخت‌های سنگینی دارند، با سازمان تامین اجتماعی وارد مذاکره شده که پرداخت بیمه را موقتا در شرایط بحران معلق کند یا خود دولت بیمه شرکت‌ها را به تامین اجتماعی پرداخت کند»
او همچنین در خصوص مشکل کاهش تقاضا با اشاره به راه‌کاری که معمولاٌ در دستگاه‌های حاکمیتی کشورهای دیگر مورد استفاده قرار می‌گیرد اشاره کرد و گفت: «در چنین شرایطی راهکار معمول در دنیا اینست که دولت‌ها از شرکت‌ها کار می‌خواهند و از طریق تحریک تقاضا، بازار را فعال نگه می‌دارند. پیشنهاد سازمان نصر اینست که بودجه وام‌های پرداختی صرف تعریف کار و راه‌اندازی پروژه‌ها شوند. زیرا محول کردن پروژه به شرکت‌ها، می‌تواند مشکلات حفظ نیروی انسانی و درآمد شرکت‌ها را حل کند.»
رئیس سازمان نظام صنفی رایانه‌ای با بیان اینکه مقامات ارشد نظام با ظرفیت حوزه آی‌تی برای کمک به عبور از بحران آشنا هستند، اظهار کرد: «برخی مشکلات روندهای تصمیم‌گیری در سطح مدیریت، با درک این موضوع که کسب‌و کارهای این حوزه در شرایط بحرانی و جنگی هستند، حل می‌شود. اگر پاره‌ای از قوانین و مقررات شرایط عادی معلق شود، مجموع دستگاه‌های حکومتی از قبیل وزارت آی‌سی‌تی، معاونت علمی و فناوری، شورای عالی فضای مجازی، بانک مرکزی، بانک‌ها، سازمان‌های دولتی و قوه قضاییه با تسهیل‌گری، تحریک تقاضا و تعریف پروژه، به یاری این حوزه از کسب‌و کار بیایند، می‌توانیم با بهره‌گیری از فرصت‌هایی که فناوری اطلاعات و ارتباطات ایجاد می‌کند، به صورت برد-برد از این بحران عبور کنیم.»
در ادامه نمایندگان سازمان نصر حاضر در این نشست به سوالات خبرنگاران حول این موضوعات پاسخ دادند:
صفایی فراهانی در پاسخ به این پرسش که آیا فکر می‌کند مردم بعد از دوران کرونا دوباره در حد و اندازه فعلی از خرید آنلاین استقبال می‌کنند یا خیر گفت: «نمی‌توان این مساله را بدون ارزیابی دقیقی بیان کرد اما رشد کسبوکارهای آنلاین در این دوره قابل توجه بوده و اگر جلوی سودجویی عده‌ای گرفته شود، اعتماد مردم به کسبوکارهای آنلاین پابرجا می‌ماند.»
اثنی عشری نیز در پاسخ به همین پرسش گفت: «آمار درست و قابل توجهی از میل بازگشت خریداران به خرید فیزیکی وجود ندارد اما رشد کسبوکارهای آنلاین در این روزها در برخی حوزه‌ها خوب بوده است.» به باور او خرید آنلاین برای عده بیشتری از مردم تبدیل به فرهنگ شده و این موضوع می‌تواند پس از کرونا نیز تداوم داشته باشد.
