موج زنانه «آی‌تی‌یو» و لزوم کاهش شکاف جنسیتی درکشور

در این راستا آمارگیری‌های انجام‌شده درخصوص جنسیت کاربران اینترنت در سال 1389حاکی از این است که از مجموع کاربران اینترنت در کشور، تعداد 6/4‌میلیون نفر معادل 9/41‌درصد را زنان تشکیل می‌دهند که به این مفهوم است که تعداد کاربران مرد ایرانی، البته با اختلاف تقریبا ناچیزی از زنان بیشتر است. در این خصوص کاربران زن اینترنت 7/12‌درصد از کل جمعیت زن کشور را تشکیل می‌دهند که این سهم در مقایسه با نتایج استخراج‌شده در سال 1387، میزان 2/3‌درصد افزایش داشته است. در ادامه رقابت‌هایی که زنان و مردان ایرانی در میدان ارتباطات و فناوری اطلاعات و بدون آنکه خود باخبر باشند به آن مشغول‌اند، وضعیت آنها درخصوص نوع فعالیت‌های اینترنتی است که بسیار تامل‌برانگیز و قابل توجه است. در این زمینه، زنان ایرانی نسبت به مردان در زمینه بازی‌های کامپیوتری، دانلود فیلم، عکس، نرم‌افزار، موزیک یا خواندن نشریات Online، علاقه کمتری نشان می‌دهند و فاصله قابل توجهی نیز با مردان دارند. به طوری که از میان یک‌میلیون و 807‌هزار و 964 کاربری که مشغول دانلود نرم‌افزار و سایر موارد هستند، تنها 606‌هزار و 155 نفر را زنان تشکیل می‌دهند.
عدم تصدی‌گری زنان در مشاغل حساس
گرچه دختران و زنان ایرانی طی سال‌های اخیر در زمینه تحصیل علم و دانش در حوزه ارتباطات و فناوری اطلاعات، پا به پای مردان و حتی در مواردی جلوتر از آنان گام برداشته‌اند، اما آنچه در این خصوص قابل تامل بوده، این است که با وجود موفقیت‌هایی که زنان در تحصیلات دانشگاهی کسب می‌کنند، متاسفانه توفیق چندانی برای تصدی کرسی‌های مدیریتی و مشاغل حساس در حوزه ارتباطات و فناوری اطلاعات ندارند. در این خصوص گرچه برخی به روشنی این ادعا را رد می‌کنند و با آوردن نمونه‌هایی همچون اینکه معاون علمی و فناوری رییس‌جمهور که جزو مدیران رده‌بالای مدیریتی در کابینه دولت به شمار می‌رود، صحت عدم تصدی‌گری زنان در مشاغل حساس حوزه فناوری اطلاعات را به زیر سوال می‌برند، اما الزاما همیشه مشت، نمونه خروار نیست. به این مفهوم که شکاف لایه‌های مختلف مدیریتی به‌ویژه در دستگاه‌های دولتی نشان می‌دهد، اغلب زنانی که در حوزه ارتباطات و فناوری اطلاعات مشغول به فعالیت هستند، غالبا در سطح کارشناس یا کمی بالاتر مشغول به کار هستند و به ندرت مشاهده می‌شود که به زنان پست‌های مدیرکل به بالا اعطا شود. البته نباید فراموش کرد که طی سال‌های اخیر، زنان موفق شده‌اند در مراکز تحقیقاتی، پژوهشی و دانشگاهی مرتبط با حوزه ارتباطات و فناوری اطلاعات، به پست‌های مهمی دسترسی پیدا کنند و به نوعی شایستگی خود را از طریق درخشش در محافل پژوهشی به اثبات برسانند، اما بدون شک این میزان پیشرفت کافی نیست. گرچه کشف دلایل عدم توفیق زنان در کسب کرسی‌های مهم مدیریتی ارتباطات و فناوری اطلاعات در دستگاه‌های دولتی، نیازمند مطالعه دقیق است، اما عده‌ای این ناکامی را قربانی نوعی بی‌اعتمادی به توانمندی‌های زنان در اغلب حوزه‌های اقتصادی از جمله ارتباطات و فناوری اطلاعات می‌دانند که بدیهی است با توجه به کارنامه آماری زنان در این حوزه، این قضاوت بسیار ناعادلانه بوده و جای گلایه‌مندی‌های بسیاری دارد. در ادامه وضعیت تصدی‌گری زنان در پست‌های مدیریتی ارتباطات و فناوری اطلاعات در بخش خصوصی، آنها به مراتب دارای اوضاع بهتری هستند و چه بسا مدیران عامل بسیاری از شرکت‌های خصوصی در حوزه فناوری اطلاعات را که به عضویت تشکل خود، یعنی سازمان نظام صنفی رایانه‌ای کشور درآمده‌اند زنان تشکیل می‌دهند. در زمینه دلایل نقصان‌هایی که درخصوص حضور زنان در سطوح مدیریتی کلان ارتباطات و فناوری اطلاعات وجود دارد، برخی از کارشناسان بر این باورند که حضور زنان در گذراندن دوره‌های آموزشی تکمیلی که خارج از محیط دانشگاه و در آموزشگاه‌های آزاد برگزار می‌شود، بسیار کمرنگ است و این جریان در کسب مهارت‌های فنی بالاتر می‌تواند تاثیر‌گذار باشد.
تاثیرگذاری زنان در بلوغ رسانه
ممکن است عده‌ای به وسط کشیدن پای رسانه‌ها در روز جهانی جامعه اطلاعاتی را اندکی بی‌ربط بدانند. اما در دنیای امروزی نقش رسانه‌ها واقعا تاثیرگذار و غیرقابل انکار است و می‌تواند تاثیر تکان‌دهنده‌ای در تصمیم‌گیری اساسی یک کشور یا حتی چیدمان اعضای یک کابینه داشته باشد. در این میان رسانه‌های حوزه ارتباطات و فناوری اطلاعات اعم از روزنامه، مجله، خبرگزاری، پایگاه خبری و نیز وبلاگ، با بیش از 15 سال فعالیت توانسته‌اند، جای خود را به عنوان یکی از ارکان اصلی این حوزه باز کنند. به طوری که بسیاری از فعالان حوزه ارتباطات و فناوری اطلاعات، امروزه حضور اهالی رسانه در رویدادهای خبری را یک الزام می‌دانند و مانند گذشته از اطلاع‌رسانی و شفاف‌سازی نمی‌هراسند. بنابراین آنچه در این گزارش یادآوری می‌شود، حضور زنان در ترکیب‌بندی رسانه‌ای حوزه ارتباطات و فناوری اطلاعات است. گرچه گفته می‌شود، پایه‌گذاری و راه‌اندازی ابتدایی رسانه‌های حوزه ارتباطات و فناوری اطلاعات توسط مردان صورت گرفته است، اما نقش زنان در کسب اقتدار و همچنین توسعه رسانه‌های این حوزه، چشمگیر بوده و غیرقابل انکار است. به طوری که امروزه بسیاری از خبرنگاران، دبیران سرویس و سردبیرهای حوزه ارتباطات و فناوری اطلاعات را زنان تشکیل می‌دهند و چه بسا حضور آنها در نشست‌های خبری و نیز اطلاع‌رسانی دستاوردهای حوزه، بعضا دستمایه برخی از روابط عمومی‌ها قرار گرفته است. همان‌طور که پیش از این نیز به آن اشاره شد، گرچه زنان ایرانی در مقایسه با سایر هم‌نوعان خود در کشورهای منطقه نظیر مالزی، سنگاپور و کره‌جنوبی در حال برداشتن گام‌های نخست ورود به حوزه ارتباطات و فناوری اطلاعات هستند و تا رسیدن به وضعیت مطلوب و جایگاه واقعی‌شان، فاصله بسیاری دارند و با موانع عدیده‌ای مواجه هستند، اما نباید فراموش کرد فرهنگ‌سازی و اصلاح رویکردها نسبت به نقش زنان و دختران در حوزه ارتباطات و فناوری اطلاعات، بسیار حایز اهمیت است. در این میان، کاهش شکاف جنسیتی در باورهای عمومی جامعه نسبت به تاثیرگذاری زنان در حوزه ارتباطات و فناوری اطلاعات، برگزاری همایش‌ها و کارگاه‌ها به منظور آشناسازی زنان با آنچه در دنیای ارتباطات و فناوری اطلاعات می‌گذرد، ایجاد دوره‌های آموزشی، اطلاع‌رسانی از چگونگی وضعیت پیشرفت زنان موفق دنیا در این حوزه، تامین زیرساخت‌های فنی و غیرفنی برای حضور بهینه آنها و نیز فرهنگ‌سازی صحیح و کارآمد می‌تواند باعث برداشتن بسیاری از مرزبندی‌های جنسیتی در این حوزه شود و موج تازه‌ای از تحولات مثبت را به همراه داشته باشد.