توفیق اجباری

قانون و اساسنامه
سازمان نظام صنفی رایانه‌ای کشورمطابق ماده 12 آیین نامه اجرایی قانون پدید آورندگان نرم‌افزارهای رایانه‌ای که در سال 79 به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید تشکیل شد. در واقع این سازمان براساس قانون حمایت از پدیدآورندگان نرم‌افزار و آیین‌نامه مصوب هیات وزیران (مصوب 24/4/1383) از تیرماه سال 1384 فعالیت خود را آغاز کرد. دو هدف و رویکرد مهم از تشکیل این سازمان حمایت از حقوق پدیدآورندگان نرم‌افزارهای رایانه‌ای (کپی رایت نرم‌افزار) و نظم بخشی و سامان دهی فعالیت‌های تجاری رایانه‌ای مجاز بوده است.
در ماده 4 اساسنامه سازمان نظام صنفی رایانه‌ای استان که توسط شورای عالی انفورماتیک تدوین شده است، عضویت در نظام صنفی را برای کلیه فعالان صنف الزامی دانسته است. اما موضوع آنجاست که چگونه می‌توان بر اساس اساسنامه فعالان غیرعضو را مجبور به عضویت در سازمان کرد.
یک کارشناس حقوقی به دنیای اقتصاد می‌گوید: اساسنامه به عنوان یک توافق برای تشکیل‌دهندگان و ایجادکنندگان یک شخصیت حقوقی الزام آور و لازم‌الاجرا است، بنابراین به صورت طبیعی این قانون در مورد کسانی که عضو آن جمع نیستند، نمی‌تواند دربردارنده تعهدات یا تکالیفی باشد.
اما حالا گویا تاکید روی عضویت الزامی و پیگیری آن از سوی روسای سازمان است. کاظم آیت‌اللهی رییس جدید سازمان نظام صنفی در نخستین جلسه مطبوعاتی خود به دنیای اقتصاد گفت: موضوع الزامی بودن عضویت در سازمان نظام صنفی در قانون ذکر شده و ما هم این موضوع را پیگیری می‌کنیم.
شاهرخ انوشیروانی، مدیرعامل شرکت کارپردازان کامپیوتر و عضو کمیسیون سخت‌افزار سازمان نظام صنفی رایانه‌ای، در خصوص عضوگیری از سوی سازمان نظام صنفی رایانه‌ای کشور می‌گوید: «در ابتدای تشکیل این سازمان تلاش برای عضوگیری فعالان صنفی آی‌تی تنها به دلیل افزایش مشروعیت به این سازمان بود، اما حالا به شخصه گمان می‌کنم این اجبار برای عضو شدن، تنها به خاطر دریافت حق عضویت و تامین مخارج سازمان باشد.» وی در ادامه می‌افزاید: «به اعتقاد من افزایش اعضای سازمان نظام صنفی تاکنون هیچ مشروعیتی به سازمان نداده است؛ چرا که همان‌طور که می‌دانید چند ماه پیش مجمع عمومی سازمان نظام صنفی، به دلیل به حد نصاب نرسیدن شرکت‌کنندگان به دور دوم کشیده شد و در دوره دوم نیز تنها 4 درصد اعضا در آن شرکت کردند. در این شرایط تلاش برای عضو‌گیری در مقابل عدم علاقه و انگیزه اعضایش هیچ فایده‌ا‌ی ندارد.»

تفاوت حقوقی عضویت و مجوز فعالیت
شورای‌عالی انفورماتیک جهت عضویت شرکت‌ها و فروشگاه‌ها در سازمان نظام صنفی دو دستورالعمل مجزا تهیه کرده است. در ماده یک دستورالعمل عضویت شرکت‌ها آمده است؛ کلیه شرکت‌هایی که برای انجام فعالیت‌های مشاوره، نظارت، طراحی، تولید، نصب و راه‌اندازی، توسعه، پشتیبانی و آموزش سیستم‌های نرم‌افزار، سخت افزار، شبکه‌های اطلاع‌رسانی و نظایر آن تشکیل می‌شوند، موظفند پس از ثبت شرکت طبق قانون تجارت و قبل از شروع فعالیت، به نظام صنفی رایانه‌ای استان خود مراجعه و مجوز فعالیت دریافت کنند. در تبصره همین ماده به شرکت‌های موجود در زمان تصویب دستورالعمل نیز 6 ماه فرصت داده شده تا نسبت به اخذ مجوز فعالیت اقدام کنند . همین تاکید به شکلی دیگر برای دریافت مجوز فعالیت برای فروشگاه‌های عرضه‌کننده محصولات مختلف نیز ذکر شده است.
یک کارشناس حقوقی به دنیای اقتصاد می‌گوید: این دستورالعمل‌ها همانگونه که از نام آنها پیدا است، دستورالعمل عضویت هستند که باید چگونگی و شرایط عضویت در نظام صنفی برای اشخاص متقاضی را بیان کنند ولی در دو جهت از عنوان و هدف خود دور شده‌اند. یعنی از طرفی عضویت در نظام صنفی رایانه‌ای را الزامی دانسته‌اند در حالی که دستورالعمل عضویت نمی‌تواند در بردارنده چنین تکلیفی برای اشخاص باشد. از سوی دیگر به جای بیان شرایط عضویت و نحوه ارائه گواهی یا کارت عضویت، مقرر شده که اشخاص یا شرکت‌هایی که عضو نظام صنفی می‌شوند، مجوز فعالیت می‌گیرند و در واقع نسبت بین مجوز فعالیت و گواهی عضویت مشخص نشده و این دو مفهوم با یکدیگر تداخل پیدا کرده و مفاد دستورالعمل از این جهت نیز دچار اشتباه شده است و این در حالی است که در آیین نامه مصوب هیات وزیران، اعطای مجوز فعالیت جزو وظایف و اختیارات هیچ یک از ارکان نظام صنفی ذکر نشده است.
در این زمینه رضا دانش، یکی دیگر از اعضای سازمان نظام صنفی رایانه‌ای معتقد است که ارائه مجوز به شرکت‌ها از سوی این سازمان یا تلاش برای عضو‌گیری در آن کاری کاملا منطقی است اما باید نحوه این عضو‌گیری و پرداخت حق عضویت به صورت واضح و یکسان مشخص باشد. وی می‌گوید: « در هر سازمان و صنفی از اعضای آن نهاد حق عضویتی گرفته می‌شود اما این حق عضویت به صورت یکسان از اعضا گرفته می‌شود نه به صورتی که یک فرد به خاطر مشهور بودن یا یک شرکت به خاطر بزرگ بودنش باید هزینه بالاتری را نسبت به دیگر اعضای آن صنف پرداخت کند.»
به باور دانش در حالی که سازمان به فکر افزایش تعداد اعضای خود است، بهتر است روی فعالیت‌های دیگر که برای اعضایش از اهمیت بیشتری برخوردار است، تمرکز کند. به گفته وی در حال حاضر برای شرکت‌های آی‌تی در بستن یک قرارداد یا استفاده از معافیت‌های بیمه‌ای، بسیاری از نهادهای دولتی داشتن مجوز از سوی سازمان نظام صنفی را کافی ندانسته و در بسیاری از موارد آن را قبول ندارند در چنین شرایطی چطور این سازمان انتظار دارد شرکت‌های ‌آی تی الزاما در این سازمان عضو شوند.

سازمان نظام صنفی:
هدف افزایش مشارکت است
در حالی که اعضای داخلی سازمان، نبود مزیت و امتیازهای ویژه را دلیل عدم علاقه شرکت‌ها به عضویت در این سازمان عنوان می‌کنند و اما برخی دیگر از اعضای سازمان عدم شناخت روی فعالیت‌های سازمان را دلیل اعلام چنین نظراتی اعلام می‌کنند. رضا کرمی، مسوول کمیسیون نرم‌افزار استان تهران و نایب رییس هیات مدیره استان تهران با اشاره به اینکه هیچ اجباری در عضویت افراد در این سازمان نیست، می‌گوید: «سازمان از روش‌های تشویقی برای عضویت شرکت‌ها در سازمان نظام صنفی‌ رایانه‌ای استفاده می‌کند هر چند که براساس قانون این الزام به عضو شدن در سازمان وجود دارد.»
کرمی می‌گوید: «برخورد با برخی شرکت‌ها در شورای انتظامی را انکار نمی‌کنم؛ چرا که ممکن است برخی اعضای سازمان به این دیدگاه باور داشته باشند اما این دیدگاه سیاست رسمی سازمان نیست. همچنین تا کنون هیچگاه سازمان به دلیل عدم عضویت یک شرکت وارد مجادله و برخورد با آن نشده و شرکتی را به شورای انتظامی نکشانده است.» در همین زمینه حمیدرضاقمی، دبیرکل سازمان نظام صنفی رایانه‌ای کشور، با اشاره به اینکه در قانون تشکیل سازمان نظام صنفی به صورت صریح عضویت در این سازمان را الزام‌آور دانسته است، می‌گوید: برخی ادعا می‌کنند که اجبار سازمان به عضویت برای دریافت حق عضویت است، اما این درحالی است که ارائه حق عضویت از سوی اعضا به سازمان آزاد است و اعضا می‌توانند حق عضویت پرداخت نکنند. وی در ادامه می‌افزاید: «قوانین سازمان نظام صنفی تنها برای اعضای آن نیست، بلکه کلیه شرکت‌ها و فعالینی را دربر می‌گیرد که در این حوزه فعالیت می‌کنند. برای نظم بازار باید همه فعالین در آن هویت مجاز و رسمی داشته باشند و این هویت رسمی نیز تنها با عضویت در سازمان نظام صنفی رایانه‌ای به دست می‌آید.» وی در واکنش به ادعای برخی مبنی بر نبود مزیت و امتیاز در عضویت در سازمان نظام صنفی رایانه‌ای می‌گوید: «نشناختن امتیازات سازمان نظام صنفی دلیلی بر عضو نشدن در آن نیست. هدف سازمان این است که با ایجاد یک توفیق اجباری تمام فعالان حوزه را گرد هم جمع کند تا در تصمیمات مشارکت داشته باشند و به نتایج مطلوبی در این حوز ه برسند.» به گفته قمی الزام برای عضویت در این سازمان نباید با یک دید منفی بگیر و ببند و بازی قدرت نگاه شود؛ بلکه هدف از این کار بالا بردن حداکثر مشارکت اعضا و رسیدن به مطالبات و خواسته‌های صنف است.