فیلترشکن‌ها؛ تهدیدی برای امنیت سایبری کشور

به گزارش روابط‌عمومی سازمان نظام صنفی رایانه‌ای استان تهران، در روزهای گذشته شرکت بوئینگ اعلام کرد مورد حمله هکرها قرار گرفته است و بخشی از اطلاعات این مجموعه منتشر شده است. موضوعی که بار دیگر نگاه‌ها را متوجه وضعیت امنیت سایبری و چالش‌های متعدد آن کرد. حمله سایبری به شرکت‌های بزرگ دنیا در گذشته نیز سابقه داشته و حمله به شرکت هواپیماسازی بوئینگ اولین از نوع خود نیست. بسیاری از کشورها و شرکت‌های بزرگ بین‌المللی بارها مورد حمله سایبری قرار گرفته‌اند و بخشی از اطلاعات مهم و حساس آن‌ها به سرقت رفته است. مسئله‌ای که زنگ خطر امنیت سایبری را به صدا در آورده است و سرمایه‌گذاری‌های متعددی برای جلوگیری از تکرار این حملات در حال انجام است.

هک مجموعه‌های دولتی و خصوصی در ایران نیز بی‌سابقه نیست. بسیاری از سازمان‌ها، نهادها و شرکت‌های ایرانی بارها مورد هجوم هکرها قرار گرفته‌اند. بسیاری از این حملات به ویژه در خصوص حمله به سازمان‌های دولتی با انگیزه‌های سیاسی صورت گرفته است. برخی از کارشناسان حوزه افتا معتقدند امنیت سایبری در ایران با چالش‌های متعددی مواجه است. چالش‌هایی که بخشی از آن حاصل استفاده کاربران از فیلترشکن‌های متعدد است. فیلترینگ و محدودسازی برخی سایت‌های اینترنتی، شبکه‌های اجتماعی و اپلیکیشن‌های خارجی باعث شده است تا بسیاری از کاربران ایرانی برای دسترسی به این بخش‌ها از فیلترشکن‌های مختلف استفاده کنند. فیلترشکن‌هایی که بلای جان اطلاعات شخصی بسیاری از کاربران شده است و بخشی از حوزه امنیت سایبری ایران را به مخاطره انداخته است.

فیلترینگ ضروری است، اما...

کیان یزدیان، متخصص حوزه افتا و عضو کمیسیون افتای سازمان نظام صنفی رایانه‌ای تهران می‌گوید: «پیدا کردن رابطه مستقیم بین اعمال فیلترینگ اینترنت، عملکرد پنهان فیلترشکن‌ها، تهدیدات سایبری سازمان‌ها و هک شدن اطلاعات شخصی (حریم خصوصی) کاربران، کار راحتی نیست. برای مشخص کردن نوع و میزان ارتباط این موضوعات با یکدیگر و بررسی میزان اثرگذاری متقابل آنها بر هم، نیاز به یک تحلیل و پژوهش همه جانبه در ابعاد گوناگون (فنی، اقتصادی، اجتماعی، سیاسی، حقوقی و...) وجود دارد. ولیکن علیرغم این مسئله، لازم است به چند نکته کلیدی اشاره شود».

او افزود: «اولاً باید بپذیریم که مشابه همه دنیا، مسئله اعمال فیلترینگ اینترنت برای ایران امری ضروری است. چرا که نمی‌توان تمام درهای فضای آزاد و کنترل نشده اینترنت را برای عموم مردم باز گذاشت. به عنوان نمونه با وجود سایت‌های مستهجن و غیراخلاقی، نباید اجازه دسترسی آزاد اینترنت به گونه‌ای وجود داشته باشد که موجب خدشه‌دار شدن شعائر اخلاقی، اصول اعتقادی و مصالح اجتماعی کشور برای سطوح سنی مختلف (بخصوص کودکان و نوجوانان) شود».

او ادامه می‌دهد: «ثانیاً فعالیت آزادانه و مغرضانه سایت‌های خبرپراکنی جعلی (فیک نیوز)، شرط‌بندی، بازارسازی شیادانه، ایجاد نوسانات هیجانی در قیمت کالا و ارز، تنش‌های اقتصادی کاذب و... اعمال فیلترینگ را برای حفظ آرامش و سلامت جامعه، ضروری می‌نمایند. همچنین فعالیتهای مجرمانه در لایه‌های پنهان اینترنت (دارک وب) با موضوعاتی از قبیل: آموزش تروریسم، قاچاق مواد مخدر، ایجاد انحرافات فکری، شبهه‌افکنی، آشوب‌طلبی و... از دیگر مصادیقی هستند که ضرورت پایش هوشمند محتوا و اعمال فیلترینگ را دوچندان کرده است».

او ادامه داد: «اما نکته‌ای که درحال حاضر وجود دارد این است که گستره (سطح و عمق) فیلترینگ فعلی ایران با محدودسازی‌هایی که در بالا اشاره شد مقداری متفاوت است و لذا ضروری است که برخی از مصادیق فیلترشده فعلی، مورد آسیب‌شناسی و بازنگری قرار گیرند. به عنوان مثال زمانی که تمام شبکه‌های اجتماعی خارجی در ایران فیلتر شدند، اولین شوک آن، آسیب به کسب و کارهای فعال در آنها بود. متعاقباً وقتی مقرر شد از شبکه‌های اجتماعی ملی به جای آنها استفاده شود، نه تنها از نظر کیفیت و کارایی قابل رقابت با نمونه‌های خارجی نبودند، بلکه برای مشتریان و کاربران برون‌مرزی هم دلیل موجهی برای استفاده از شبکه‌های اجتماعی ایرانی وجود نداشت و ندارد. از طرف دیگر، مسئله عدم اعتماد به محافظت از اطلاعات شخصی و حفظ حریم خصوصی در شبکه‌های اجتماعی ملی، باعث شد که سونامی خرید، فروش و نصب فیلترشکن در کشور به راه بیافتد که تا امروز هم همچنان ادامه دارد».

فیلترشکن‌ها دروازه خطرات آشکار و پنهان

یزدیان درباره نمونه‌ای از اثرات سوء فیلترشکن‌ها می‌گوید: «بسیاری از کاربران و کسب‌وکارهای کوچک ایرانی برای استفاده از شبکه‌های اجتماعی خارجی و همچنین سایت‌های اینترنتی تحریم شده برای دسترسی از داخل ایران (مخصوصاً در حوزه‌های علم و فناوری)، مجبور به استفاده از فیلترشکن‌های متعدد شده‌اند. این فیلترشکن‌ها به ویژه فیلترشکن‌های رایگان، مخاطرات آشکار و پنهانی را به کاربران تحمیل می‌کنند».

او افزود: «مهم‌ترین مخاطره آشکار فیلترشکن آن است که با فعال شدن آن، دسترسی به فضای باز و آزاد اینترنت بگونه‌ای فراهم می‌شود که محدود به یک شبکه اجتماعی یا وب سایت خاص نیست و کاری هم به سن و سال و شخصیت فردی کاربر ندارد. اما مخاطرات پنهان آن واقعاً جای بحث و بررسی دارد. احتمال آنکه اطلاعات شخصی و خصوصی کاربر به سرقت برود، سیستم در دام باج‌افزار بیافتد، بدافزار یا جاسوس‌افزاری در سیستم مقیم شود، دسترسی نامحدود و نامحسوس به نفوذگر داده شود و... نمونه‌هایی از مخاطرات پنهان فیلترشکن‌ها هستند که باعث می‌شود بخشی از امنیت فضای سایبری کشور ناامن و تهدیدپذیر شود».