شنبه, ۱۱ آبان ۱۳۹۲
۱۴:۰۱
۵۱
مریم عسگری-از حدود دو سال قبل که طرح شبنم، همزمان با آغاز نوسانات نرخ ارز آزاد در بازار کالاهای گوناگون اجرایی شد، شاهد اتفاقاتی بودیم که برای گروه‌های گوناگون مرتبط با بازار (از واردکننده و عرضه‌کننده تا مصرف‌کننده نهایی) چندان خوشایند نبوده است.
اتفاقاتی که اگر چه ریشه در مسائل دیگری نظیر نوسانات نرخ ارز، شدت گرفتن برخی از تحریم‌های سیاسی و اقتصادی علیه ایران و... داشت، اما اکثریت کارشناسان و فعالان بازار، وضع و اجرای قوانین بدون بررسی در مسیر واردات کالا را از عوامل تشدید کننده اوضاع نامساعد بازار دانسته و اجرای چنین قوانینی را در مسیر واردات نوعی «خودتحریمی» اعلام کرده و خواستار لغو این طرح یا قوانین شدند.«شبنم» یکی از آن طرح‌هایی بود که از نظر کارشناسان مصداق بارز «خودتحریمی» و دلیل کند شدن روند واردات کالا به بازار‌ها بود. طرحی که از همان ابتدا با انبوه نظرات منتقد مواجه شد؛ اما با این وجود مورد حمایت وزارت صنعت، معدن و تجارت و ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز قرار گرفت و به عنوان بهترین راهکار برای رفع قاچاق معرفی شد. اینک اما گویا این طرح از سوی یکی از حامیان بزرگش (وزارت صنعت، معدن و تجارت) ناکارآمد و عامل اصلی کندی روند واردات کالا به بازار شناخته شده و در کنار «ایران کد» که سال‌ها نظام ملی طبقه‌بندی و خدمات شناسه کالا بود متهم شناخته شده و حکم به لغو آنها در مرحله ثبت سفارش بابت واردات کالاها داده شده است.این موضوع جنجال بزرگی را در فضای تجاری کشور و موجی از نظرات مخالف و موافق را این بار در رابطه با حذف «ایران کد» و «شبنم» ایجاد کرده است. با توجه به اهمیت این موضوع ما در گزارشی به بررسی این اتفاق و تاثیر حذف این دو سیستم بر بازار کالاهای کامپیوتری که مورد توجه ما است پرداخته‌ایم. اگر به این موضوع علاقه‌مندید این گزارش را بخوانید:
تمام اما و اگرهای حذف شبنم و ایران کد
حذف ایران‌کد و شبنم از پروسه واردات کالا در حالی اتفاق افتاد که پیش از آن وزیر صنعت، معدن و تجارت، از برنامه جمع‌آوری شبنم و ایران‌کد خبر داده و گفته بود طرح شبنم در مقابل قاچاق ضعیف عمل کرده است و اجرای این طرح عملا به قاچاق رسمیت داده است. چرا که بر چسب‌های شبنم در کشوی همه مغازه‌ها موجود است. وی همچنین اعلام کرده است، ایران کد هم برای گمرک ایران مشکلات زیادی ایجاد کرده است و باعث ایجاد بوروکراسی (کاغذبازی) در گمرکات شده است. به همین دلیل ایران کد نیز از سیستم ثبت سفارش کالا حذف خواهد شد. به گفته نعمت‌زاده، در حالی‌که ما به شماره اچ اس، تعرفه‌ها و در نهایت شماره آیسیک که یک نماد جهانی است دسترسی داریم نه نیازی به کد شبنم است و نه اینکه بخواهیم جایگزینی برای آن انتخاب کنیم.کارشناسان موافق با حذف «شبنم» و «ایران‌کد» از سیستم وارداتی کشور هم می‌گویند طرح شبنم و ایران کد دست در دست هم داده و موجبات کند شدن روند واردات و ترخیص کالا را فراهم آورده‌اند. به گفته آنها از سویی این دو توجیه اقتصادی در کشور نداشته و تنها هزینه‌های سرباری را به واردکننده تحمیل می‌کنند.
بهرامی ارض اقدس، رییس کمیسیون تجارت اتاق بازرگانی ایران، در این باره به «دنیای‌اقتصاد» گفت: طرح شبنم تاکنون نتوانسته است مانع قاچاق شود و از این پس هم نمی‌تواند. به گفته وی، بررسی حجم قاچاق می‌تواند گواه خوبی باشد بر این ادعا.به گفته رییس کمیسیون تجارت اتاق بازرگانی ایران، آماری که از حجم قاچاق به کشور داریم گویای این است که حجم قاچاق کالا در دولت هشتم در حدود پنج‌میلیارد دلار بوده است و این درحالی است که با وجود اجرای طرح‌های بازدارنده حجم قاچاق اکنون در حدود 20 میلیارد دلار اعلام شده است. وی افزود: با مد نظر قرار دادن این موضوع می‌توان به این نتیجه رسید که این طرح در تحقق هدف اصلی خود که جلوگیری با قاچاق بوده است، ناکارآمد عمل کرده است.بهرامی ارض اقدس افزود: با توجه به این موضوع وزیر صنعت، معدن و تجارت در مرحله اول دستور حذف کلی طرح شبنم را داد که این موضوع با واکنش ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز مواجه شد. در نهایت تصمیم بر این شد فعلا این طرح در کنار ایران کد از سیستم ثبت سفارش کالاهای لوکس (اولویت دهم) حذف شود.این درحالی است که به گفته کارشناسان، از زمان ابلاغ این دستور از سوی وزیر، کلا سیستم ثبت سفارش برای کالاهای اولویت دهم صورت نمی‌گیرد و این کالاها بدون طی پروسه ثبت سفارش از طریق گمرک وارد کشور می‌شوند.
دود شبنم به چشم ایران کد رفت
از زمان انتشار خبر حذف ایران کد و شبنم از سیستم ثبت سفارش کشور،به غیر از شرکت راهبر به عنوان مجری پروژه شبنم و ستاد مبارزه با قاچاق ارز، گروهی از کارشناسان که تا پیش از این به تسهیل امر واردات و حذف قوانین و مقررات سختگیرانه در مسیر واردات معتقد بودند به جرگه مخالفان حذف «شبنم» و «ایران کد» پیوسته‌اند. آنها می‌گویند، حذف این دو طرح این طور شتابزده ممکن است صدمات زیادی به تجارت کشور وارد آورد.به گفته آنها اگر چه «شبنم» ایراداتی دارد، اما حذف شتابزده آن می‌تواند دروازه‌های قاچاق را به ناگاه به بازار کشور باز کند. همچنین گروهی که منتقد به حذف ایران کد هستند می‌گویند، ایران کد یک سیستم شماره‌گذاری و شناسایی دقیق است که سال‌ها در مبادی ورودی رعایت شده است و نباید به دلیل ضعف شبنم این سیستم هم زیر سوال برود.این کارشناسان که اکثرا به حذف «ایران کد» معتقدند می‌گویند، حذف شبنم شاید در واردات کالا چندان غیرمنطقی نباشد؛ اما حذف ایران کد با توجه به اهمیت آن ممکن است برای تجارت کشور خطرناک باشد. مهندس شکوهی، کارشناس ارشد تحلیل سیستم‌ها درباره توقف طرح شبنم و افزایش قاچاق می‌گوید: اصلی‌ترین موجودیت ما کالاست و دستگاه‌های مختلف با توجه به نیازهای خود کد‌هایی تولید کرده‌اند؛ ولی برای متصل کردن دستگاه‌ها به هم که منجر به شفافیت و تسهیل فرآیندها خواهد شد نیاز به کدینگ‌هایی داریم که در برنامه چهارم و پنجم توسعه نیز بر آن تاکید شده بود و ایران کد و طرح شبنم برای آن ارائه شد و اکنون برای حدود ۲ میلیون کالا ایران کد داریم. به گفته وی، حذف این دو منجر به قاچاق خواهد شد.کارشناس ایران‌کد هم در این باره به «دنیای‌اقتصاد» می‌گوید: ایران کد و شبنم دو مقوله جد از هم هستند و نباید آنها را در یک مقوله گنجاند. به گفته وی، ایران‌کد بر اساس طرح جهانی GS1 بنا شده و تخلفی درباره آن صورت نگرفته، بنابراین نمی‌توان آن را با شبنم که یک طرح ابداعی پر از اشکال است، مقایسه کرد. وی افزود: وزیر صنعت، معدن و تجارت، ایران‌کد را بوروکراسی معرفی کرده‌اند؛ در حالی‌که ایران‌کد به هیچ وجه کاغذبازی نداشته و یک فرآیند کاملا الکترونیکی بدون دردسر برای واردکننده است. این کارشناس افزود: ایران کد اطلاعاتی در رابطه با شناسایی دقیق و شماره‌گذاری کالا ارائه می‌داد و از طرفی مشخص می‌کرد نیاز بازار به کالا در چه حد است. در صورت حذف این مقوله از چرخه ثبت سفارش واردکننده اطلاعی نخواهد داشت که بازار به چه میزان کالا احتیاج دارد و در این صورت سرمایه‌اش به خطر می‌افتد.مهندس جلال، مشاور پروژه شبنم هم در دفاع از این پروژه به «دنیای‌اقتصاد» گفت: این پروژه به هیچ وجه در روند واردات اختلال ایجاد نکرده است؛ زیرا برچسب‌ها پس از ترخیص روی کالا نصب می‌شوند. به گفته وی، حتی برخی این امکان را دارند که برچسب را به کشور مبدا بفرستند و برچسب همان‌جا روی کالا نصب شود. این کارشناس مشاور پروژه شبنم افزود: مشکل برخی از واردکنندگان این است که قبل از اینکه نسبت به ثبت سفارش اقدام کنند، کالا را وارد بازار می‌کنند و پس از آن برای ثبت سفارش اقدام می‌کنند که این موضوع پروسه واردات را کند می‌کند.
هزینه‌ای که در مقابل درآمد سر خم کرد
حذف ناگهانی طرح‌های بزرگ همیشه این سوال را ایجاد می‌کند که تکلیف هزینه‌های زیادی که عاید طراحی و برنامه ریزی و اجرای این طرح‌ها شده است، چه می‌شود؟ در مورد شبنم هم این سوال وجود دارد.در پاسخ به این سوال نوریزاده مدیر پروژه شبنم به «دنیای‌اقتصاد» پاسخ روشنی نداد؛ اما از گوشه و کنار زمزمه‌هایی به گوش می‌رسد مبنی بر اینکه این طرح از ابتدا با پشتوانه مالی محکمی به مرحله اجرا نرسیده است؛ ولی گویا در مقابل هزینه کم، درآمد خوبی عاید مجریان کرده است؛ به طوری‌که سایر هزینه‌ها در مسیر توسعه طرح از محل درآمدها تامین شده است. مهندس جلال، مشاور پروژه شبنم با تایید این موضوع به «دنیای‌اقتصاد» گفت: هزینه هنگفتی صرف راه‌اندازی این پروژه نشده است و شرکت راهبر تمام هزینه‌ها را از محل درآمدهای حاصله تامین می‌کرد. به گفته وی، این جای مباهات دارد که به جای استفاده از بودجه دولت از روش «خودگرانی» هزینه‌ها را تامین کرده‌ایم.وی افزود: به‌طور کلی تعداد 900 میلیون برچسب شبنم با قیمت 70 تا 90 تومان به فروش رفته است که رقم به دست آمده صرف هزینه‌های فرهنگی، پشتیبانی، اجرایی، نرم‌افزاری و... شده است. وی در رابطه با عرضه برچسب‌های شبنم در بازار آزاد هم افزود: طبق آمار به‌دست آمده تعداد پنج میلیون برچسب در بازار آزاد خرید و فروش شده است که با توجه به حجم کلی برچسب‌ها یک نسبت پنج‌درصدی به‌دست می‌آید و در همه جای دنیا خطای پنج‌درصدی قابل قبول است و نمی‌توان از این موضوع به ضرر «شبنم» استفاده کرد.
