تردیدهای سنجش کیفیت اینترنت

سونیتا سراب‌پور- مسوولان وزارت ارتباطات که در ابتدا شرایط ارائه سرویس اینترنت پرسرعت در کشور را ایده‌آل عنوان می‌کردند بعدها و با قرار گرفتن ایران در رتبه‌های پایین شاخص توسعه‌یافتگی در جهان به این نتیجه رسیدند که باید کاری انجام دهند.
ارائه برنامه‌هایی برای کاهش قیمت پهنای باند، ارائه طرح مجلسیان برای برداشتن محدودیت سرعت اینترنت، ارائه نرم‌افزار سرعت سنج به کاربران، امضای تفاهم‌نامه‌های گوناگون به منظور شفاف‌سازی کیفیت خدمات در مقابل هزینه‌ها و...
از جمله برنامه‌های وزارت ارتباطات و نهاد‌های زیرمجموعه‌اش برای بالا بردن سطح کیفیت سرویس اینترنت و رضایت مشتریان بوده است که تا کنون هیچ‌کدام تاثیر مستقیمی بر بهبود بازار اینترنت کشور نداشته است.
در کنار تمام این طرح‌ها چند سالی است که سازمان فناوری اطلاعات نیز برای کمک به کاربران در انتخاب یک شرکت اینترنتی بهتر، اقدام به رتبه‌بندی شرکت‌های اینترنت پرسرعت کرده و هر ماه لیستی از شرکت‌های برتر را معرفی می‌کند. مسوولان سازمان فناوری اطلاعات بر این باورند این کار باعث ایجاد رقابت بین شرکت‌های اینترنت فعال در کشور برای ارائه سرویس باکیفیت می‌شود. همچنین به صورت غیرمستقیم این کار تبلیغی‌ است برای این شرکت‌ها.
اما در مقابل فعالان حوزه اینترنت معتقدند که این طرح به دلیل نداشتن معیار و ملاک مشخص در انجام تست سرعت اینترنت شرکت‌ها، قابل اطمینان نیست. همچنین این گروه این رتبه‌بندی را، ضدتبلیغ برای بازارشان عنوان می‌کنند.

شرکت‌های اینترنتی:
رتبه‌بندی، غیرعملی و غیراستاندارد
رتبه‌بندی شرکت‌های اینترنتی، در آبان‌ ماه سال 89 توسط سازمان فناوری اطلاعات کلید خورد. از این تاریخ تاکنون، هرماه شرکت‌های برتر ارائه‌دهنده خدمات اینترنت از لحاظ متوسط سرعت و کیفیت ارسال اینترنت از طریق نرم‌افزار سنجش سرعت ارزیابی می‌شوند. البته در این زمینه از تستی که کاربران روی سرویس‌شان انجام داده‌اند نیز کمک گرفته می‌شود. به نحوی که کاربران اینترنت با تست و اطلاع از سرعت واقعی اینترنت خود (از طریق دانلود نرم افزار ایرانی سنجش سرعت اینترنت) در این ارزیابی شرکت می‌کنند. در این نوع آزمایش کاربر با استفاده از مرورگر خود و اتصال به سرور سنجش سرعت، متوسط سرعت اتصال خود را محاسبه کرده که این سرعت محاسبه شده در این حالت، میزان پهنای باند استفاده نشده (ظرفیت خالی خط) در طول زمان آزمایش است.
به باور مسوولان سازمان فناوری اطلاعات، تست سنجش سرعت اینترنت در اجرای این طرح به این خاطر حائز اهمیت است که چنانچه بخشی از پهنای باند ارائه شده به کاربر توسط کاربر دیگری اشغال شده باشد، میزان سرعت محاسبه شده کمتر از ظرفیت واقعی خط خواهد بود و به این ترتیب کم فروشی شرکت‌ها در ارائه اینترنت واقعی به مشترکانشان مشخص می‌شود. همچنین استفاده از تست کاربران برای شرکت‌های فعال در حوزه اینترنت پرسرعت نیز بااهمیت است. چرا که مسوولان سازمان فناوری اطلاعات عنوان می‌کنند که بهتر است
سرویس‌دهندگان کاربران خود را به انجام این تست تشویق کنند؛ در غیر این صورت سرویس‌دهندگانی که دارای تعداد تست کمتر از 5 باشند از این لیست رده‌بندی حذف می‌شوند.
اما گویا این حذف شدن‌ها برای اکثر شرکت‌های ندا چندان اهمیتی ندارد. چرا که این گروه براین باورند رتبه‌بندی شرکت‌های اینترنتی کاملا غیرعلمی است.
مجید صدری، رییس کمیسیون اینترنت و PAP سازمان نظام صنفی رایانه‌ای، یکی از مخالفان و شاکیان اصلی این طرح است. وی در خصوص علت مخالفتش می‌گوید: «این رتبه‌بندی ایرادات فنی بسیاری دارد و ما چند نمونه از این ایرادات را به صورت گزارشی مستند، در اختیار مسوولان سازمان فناوری اطلاعات گذاشته‌ایم. اما تاکنون جواب روشنی دریافت نکرده‌ایم.»
وی در ادامه می‌افزاید: «تست‌هایی که روی سرویس این شرکت‌ها انجام می‌شود به یک میزان و در یک شرایط نیست. به طور مثال یک شرکت با 16 تست در متوسط سرعت 128kbp در رده اول شرکت‌ها قرار می‌گیرد و شرکتی دیگر با 9 تست در همان متوسط سرعت در رده 2 یا 5 قرار می‌گیرد.»
صدری معتقد است که باید ویژگی‌هایی از جمله موقعیت جغرافیای، هم سطح بودن شرکت‌ها در ارائه کیفیت خدمات و... در نظر گرفته شود تا این کار باعث معرفی به حق شرکت‌های برتر در حوزه اینترنتی شود.
فعالان شرکت‌های ندا براین باورند که انجام رتبه‌بندی شرکت‌ها طرح خوبی است که اگر به درستی به اجرا در می‌آمد می‌توانست باعث رقابت بین شرکت‌های فعال در حوزه اینترنت شود. در ادامه نیز این رقابت تنها به نفع کاربر تمام می‌شد.
محمدحسن شانه‌ساززاده، رییس هیات‌مدیره شرکت شاتل، نیز با انتقاد نسبت به رتبه‌بندی شرکت‌های اینترنتی می‌گوید: «اعلام شرکت‌های برتر اینترنتی در فضایی کاملا غیرشفاف صورت می‌گیرد. همچنین درست است که هر ماه یک یا چند شرکت برتر معرفی می‌شوند اما در ادامه این انتظار می‌رود که سازمان فناوری اطلاعات به دنبال ریشه‌یابی این موضوع نیز باشد که چرا شرکتی، در این رتبه‌بندی به علت کیفیت پایین سرویسش جای ندارد.» وی نیز تست‌های انجام شده روی سرویس‌های اینترنتی شرکت‌ها را ناهماهنگ و نابرابر می‌داند و عنوان می‌کند که در این رتبه‌بندی شرایط تست برای شرکت‌های بزرگ و کوچک هیچ تفاوتی با هم ندارد و در بسیاری از موارد یک شرکت ناشناخته در رتبه‌اول برترهای یک ماه قرار می‌گیرد.
در همین زمینه محمودرضا خادمی، فعال حوزه اینترنتی، نیز بر این باور است که این رتبه‌بندی هیچ سازوکار مشخصی ندارد و هیچ‌گاه شرکت‌های فعال در حوزه اینترنت در جریان انجام این طرح قرار نگرفته‌اند. به باور وی برای پیاده‌سازی این طرح نیاز به همکاری شرکت‌های اینترنتی است تا فعالیت‌هایی را انجام دهند و تجهیزات لازم را برای اندازه‌گیری سرعت اینترنت روی سرویسشان نصب کنند.
خادمی بر این باور است که این رتبه‌بندی کاملا سلیقه‌ای است و هیچ مبنایی ندارد. وی در ادامه می‌افزاید: «تاثیر این گونه رتبه‌بندی‌ها در نهایت باید منجر به ایجاد رقابت و بهبود کیفیت سرویس‌های اینترنتی شود و این در حالی است که این رتبه‌بندی هیچ تاثیری روی بازار و نظر کاربران ایجاد نکرده است.»
خادمی پیشنهاد می‌کند برای کارآیی بهتر این رتبه‌بندی بهتر است که سازمان فناوری اطلاعات یک چارچوب و سازوکار مشخص را در اختیار شرکت‌های اینترنتی بگذارد تا آنها براساس این برنامه در این رتبه‌بندی شرکت کنند.

سازمان فناوری اطلاعات:
رتبه‌بندی علمی و استاندارد
در مقابل انتقادات شرکت‌های فعال در حوزه اینترنتی، مسوولان سازمان فناوری اطلاعات بر این باورند که تا کنون این رتبه‌بندی به بسیاری از کاربران در انتخاب سرویسشان کمک کرده و سازمان با این کار برای این شرکت‌ها تبلیغ انجام داده است.
علی حکیم‌جوادی، معاون وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات و رییس سازمان فناوری اطلاعات، در خصوص سامانه رتبه‌بندی شرکت‌های اینترنتی، می‌گوید: «تمام مراحل انجام شده برای انجام این رتبه‌بندی علمی و براساس مدارک ثبت شده و مستند انجام می‌شود که کوچک‌ترین ایراد را نمی‌توان به آن گرفت.»
وی در مقابل انتقادات شرکت‌های اینترنتی که شرایط تست سرویسشان را نابرابر عنوان می‌کنند و معتقدند که شرکت‌ها باید براساس بزرگی و کوچکی مورد ارزیابی قرار بگیرند، می‌گوید: «وقتی کاربری اینترنت با سرعت 128kbp دریافت می‌کند اما سرعتش از دایل‌آپ هم کمتر است، هر چقدر هم شرکت معتبر و خوشنام باشد با این آمار مشخص می‌شود که کم‌فروشی کرده است. در اینجا بزرگ و کوچک بودن شرکت‌ها مهم نیست. مهم این است که این رتبه‌بندی باعث می‌شود که یک شرکت کوچک برای به دست آوردن بازار دست به افزایش کیفیت سرویس خود بزند.»
حکیم‌جوادی بر این باور است که کاربر انتظار دارد برای سرویسی که هزینه می‌کند، خدمات مناسب و باکیفیتی دریافت کند و این رتبه‌بندی در تصمیم نهایی آنها تاثیرگذار خواهد بود.
همچنین در کنار توجه به حقوق کاربران سعی می‌کنیم با این رتبه‌بندی به فعالان این حوزه نشان دهیم که کاربران از کیفیت سرویس‌های اینترنتی آگاه هستند و کم‌فروشی نکنند.