موانع و راهکارهای حمایت از تولید ملی در صنایع مخابراتی

حمایت از تولید داخلی البته پیش از این نیز مدنظر و مورد تاکید ایشان بوده است، اما تا کنون به ویژه برای فعالان و کارخانجات مخابراتی داخلی، در این زمینه گشایشی حاصل نشده و هر روز اخباری مبنی بر تضعیف این صنایع به گوش می رسد.
تولیدکنندگان تجهیزات مخابراتی با ورود فروشندگان چینی در سال 82 به بازار ارتباطی کشور روزبه‌روز وضعیت‌شان بدتر شد تا کار به جایی رسید که چینی‌ها برای بیرون کردن رقیب داخلی اقدام به فروش تجهیزات پایین‌تر از قیمت تمام شده کردند؛ موضوعی که مدیران مخابراتی کشور نیز از آن آگاه بودند ولی به ناچار با توجه به قوانین دست‌وپاگیر دولتی چاره‌ای جز خرید با پایین‌ترین قیمت نداشتند.
تولید‌کنندگان نیز مخابرات را در این موضوع بی‌تقصیر نمی‌دانند و معتقدند چنانچه مخابرات و وزارت ارتباطات در آن سال‌ها فرصتی به تولیدکنندگان داخلی می‌دادند، قطعا امروز آنها نیز حرفی برای گفتن در عرصه تولید داشتند.
این موضوع را در گفت و گوهایی با مدیران ارتباطی کشور بررسی کرده‌ایم.
سیاست‌های غلط گذشته عامل نابسامانی
صابر فیضی، رییس هیات مدیره کارخانجات مخابراتی ایران "کما" با تایید وضعیت تاسف‌بار صنایع مخابراتی کشور گفت: متاسفانه بسیاری از کارخانجات مخابراتی در وضعیت خوبی به سر نمی‌برند.
فیضی که مدیرعامل شرکت مخابرات ایران و یکی از مهم ترین مصرف کنندگان تجهیزات مخابراتی نیز هست، عامل این موضوع را نبود سیاست‌های حمایتی دولت و بدهی‌های بانکی شرکت‌ها عنوان کرد.
وی با اشاره به اینکه در حال حاضر کارخانجات مخابراتی ایران تنها 50 درصد ظرفیت خود را به تولید تجهیزات مخابراتی اختصاص داده، گفت: مابقی ظرفیت این کارخانه صرف تولید سایر تجهیزات الکترونیکی می‌شود که با این وجود هنوز هم به نقطه سر به سری نرسیده است.
وی یکی از عوامل اصلی این موضوع را بدهی‌های بانکی این کارخانه عنوان کرد و بدون اشاره به میزان آن به دلیل بورسی بودن شرکت گفت: ورود دلال‌های غیر اصولی در حوزه ارتباطات و سیاست‌های غلطی که در چند سال گذشته در کشور وجود داشت، عاملی شد تا کارخانجات فعال در عرصه ارتباطات با مشکلات جدی روبه‌رو شوند.
وی گفت: زمانی که مخابرات دولتی بود، به دلیل وجود قانون خرید تجهیزات با پایین‌ترین قیمت، حتی اگر ما قصد خرید تجهیزات داخلی با وجود گران‌تر بودن قیمت آن نسبت به مشابه خارجی را داشتیم، قانون این اجازه را نمی‌داد.
مدیرعامل شرکت مخابرات ایران گفت: با سیاست‌های حمایتی که ما دنبال می‌کنیم، در صورتی که تجهیزات مورد نیاز مخابرات در داخل تولید شود، با وجود قیمت بالای آن شک نکنید که ما از مشابه‌ خارجی استفاده نخواهیم کرد.
اقتصاد فرمان نمی‌پذیرد
فیضی در پاسخ به این سوال که چرا مخابرات با توجه به خریدهای سنگینی که از چینی‌ها داشته، تلاشی برای تولید برخی از تجهیزات در داخل کشور نکرده است، گفت:‌ تولید بخشی از اقتصاد است و‌ در علم اقتصاد یک جمله تاریخی وجود دارد‌ که "اقتصاد نه فرمان می‌پذیرد نه با شلاق راه می‌رود"‌، به آن معنا که شما نمی‌توانید برای ایجاد شرایط اقتصادی پایدار و مطلوب به تنهایی اقدام به کاری بکنید.
رییس هیات مدیره کارخانجات مخابراتی ایران گفت: تولید در صورتی مفهوم پیدا می‌کند که قوانین، موضوعات بانکی، صادرات و عوارض گمرکی تماما بر اساس حمایت از تولید تنظیم شده باشد نه اینکه تنها یک دستگاه تصمیم به حمایت از تولید بگیرد و به تنهایی بتواند در این عرصه موفق باشد.
وی در پاسخ به این سوال که چرا مخابرات در ایجاد مراکز تحقیق، توسعه و آموزش از فروشندگان خارجی تجهیزات امتیاز کمی گرفته گفت: در این خصوص ضعیف عمل نکردیم و در حال حاضر دو مرکز، یکی در اصفهان و دیگری در کیش با حمایت شرکت‌های چینی معروف راه‌اندازی شده که در حال آموزش متخصصان داخلی هستند.
مخابرات از تشکیل کمیته حمایت از صنایع مخابراتی استقبال می‌کند
فیضی یکی از عوامل مهمی را که می‌تواند به صنایع مخابراتی در مقطع کنونی کمک کند، تشکیل کمیته حمایت از صنایع مخابراتی متشکل از نمایندگان تمامی دستگاه‌های دخیل از بانک‌ها تا مجلس، دولت، تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان دانست و گفت: در صورتی که تمامی دستگاه‌های مربوطه عزمی جدی در این رابطه از خود نشان دهند، می‌توان در بخش تولیدات صنایع مخابراتی به خودکفایی رسید.
وی افزود: ما نیز قبول داریم که نباید در تمامی بخش‌ها به صورت صددرصد اقدام به تولید تجهیزات کنیم، اما در بسیاری از موارد این توان در صورت حمایت دولت وجود دارد. چه بسا روزی بتوان این تجهیزات را به بازارهای بین‌‌المللی نیز صادر کرد.
حمایت از تولید ملی نیازمند هماهنگی دستگاه های مربوط است
مدیرکل روابط عمومی و امور بین‌الملل شرکت مخابرات ایران نیز با اشاره نام‌گذاری سال تولید ملی و حمایت از کار و سرمایه ایرانی ی گفت: این شعار به دو  بخش تولید و حمایت از کار و سرمایه ایرانی اشاره دارد و در صورتی که اگر این دو را از هم تفکیک کنیم، می‌توانیم نقاط قوت و ضعف کشور را شناسایی و با سیاست گذاری درست اقدام به اجرایی کردن این شعار در کشور کنیم.
داوود زارعیان با اشاره به اینکه در بخش تولید تجهیزات مخابراتی شاید نتوانیم تولیداتی در سطح جهانی داشته باشیم، افزود: اما در بخش فناوری اطلاعات و خدمات فنی مهندسی نه تنها قوی هستیم بلکه می‌توانیم با برنامه‌ریزی بلند مدت اقدام به صادرات خدمات فنی و مهندسی به کشورهای همسایه کنیم.
وی بیان کرد: در صورتی که نگاهی به تاریخ توسعه کشورهای توسعه یافته همچون ژاپن، آلمان و کره جنوبی  بیندازیم، تمامی آنها یک ویژگی داشتند و آن این بوده که تمامی بخش‌های مرتبط در کشور به صورت مساوی نسبت به توسعه و پیشرفت کشورهای خود گام برداشته‌اند.
وی عنوان کرد: در حال حاضر مخابرات در خرید تجهیزات پسیو 100 درصد از تولیدات داخلی استفاده می‌کند اما در تجهیزات اکتیو به دلیل نبود تولید داخلی مجبور به استفاده از تجهیزات خارجی هستیم.
زارعیان گفت: در صورتی که تمامی دستگاه‌های مرتبط با تولید دست به دست هم بدهند، می‌توان با مشارکت شرکت‌های خارجی بسیاری از نیازهای مخابراتی کشور را در داخل تامین کرد.
مدیرکل روابط عمومی شرکت مخابرات ایران یکی از راهکارهای عملی این موضوع را تولید CKD و SKD در داخل کشور با استفاده از ظرفیت کارخانجات داخلی عنوان کرد و گفت: در صورتی که سیاست مشخصی توسط دولت با حضور تمامی نهادهای درگیر تدوین شود، می‌توان صنایع مخابراتی را از این وضعیت نجات داد.
کاهش 85 درصدی تولیدات کارخانجات
مدیرعامل شرکت کامکار سیستم نیز در خصوص وضعیت کارخانجات تولیدی گفت: در حال حاضر نزدیک به 25 کارخانه مخابراتی قدیمی به طور متوسط با 15 درصد از توان تولیدی خود در حال کار هستند و در صورتی که دولت برنامه‌ای جدی برای حمایت از این صنعت نداشته باشد، روزهای خوبی پیش روی صنعت ارتباطات کشور نیست.
کامران مجدمنش با بیان اینکه با وجود تحریم‌های اقتصادی که کشور با آن درگیر است، فضا برای ارایه خدمات فنی مهندسی نسبت به گذشته بهتر شده اما باز هم جای کار زیادی در این بخش وجود دارد.
وی درباره بی علاقگی خارجی‌ها به ورود در حوزه مخابرات ایران گفت: اصلا اینطور نبوده که آنها نخواهند در بخش نگهداری، پشتیبانی و مدیریت شبکه کار کنند.  البته در برخی از نقاط هم قراردادهایی بسته‌اند و با توجه به شرایط تحریم، آنها دیگر مثل گذشته نمی‌توانند فعالیت کنند.
بر اساس این گزارش، روزگاری نه چندان دور کارخانجات مخابراتی فعالی در کشور وجود داشت اما در چند سال گذشته به دلیل عقب ماندگی از فناوری ارتباطات، مخابرات به استفاده از تجهیزات خارجی تمایل پیدا کرد. مجدمنش دراین باره که صنعتگران داخلی به چه میزان در این زمینه مقصر بوده‌اند، گفت: در یک مقطع به ناگاه مخابرات نیاز خود را تغییر داد و همین عامل باعث شد تا کارخانجات نتوانند خود را با نیاز مخابرات منطبق کنند.
مجدمنش افزود: در سال‌های قبل از 83-82 صنایع مخابراتی تولیدات خود را براساس نیاز مخابرات انجام می‌دادند، اما در همین سال‌ها با ورود چینی‌ها و ارایه راهکارهای جدیدی که البته بهتر از برنامه‌های کارخانجات مخابراتی داخلی بود، توانستند فضای استفاده از تجهیزات را در شبکه مخابرات تغییر دهند.
وی افزود: در آن شرایط مخابرات باید از راهکارهایی که چینی‌ها ارایه داده‌بودند، به منظور عقب نیفتادن از دنیا استفاده می‌کرد. اما توقع ما این بود که فرصتی هم به صنایع داخلی داده می‌شد تا خود را به وضعیت مطلوب می‌رساندند نه اینکه به یکباره کل خرید‌های مخابرات از چینی‌ها انجام شود.
مجدمنش گفت: کمترین کاری که در آن مقطع می شد انجام داد، گنجاندن بندی در قرارداد خرید تجهیزات بود که با فروش هر تکنولوژی به کشور، فروشنده ملزم به راه‌اندازی مرکزی برای آموزش نیروهای داخلی و ایجاد مراکز تحقیق و توسعه در کشور می‌شد که این موضوع در ترکیه از گذشته وجود داشته و دارد.
مدیرعامل شرکت کامکار سیستم گفت: چرا شرکت های  هوواوی و ZTE در ترکیه برای فروش تجهیزات اقدام به راه‌اندازی مراکز آموزش و تحقیق توسعه کرده اند، اما در ایران این اتفاق نیفتاده است.
وی در پاسخ به این سوال که اگر مخابرات در قراردادهایش فروشندگان تجهیزات را ملزم به تولید قسمت یا تمامی تجهیزات در داخل کشور می‌کرد، آیا صنعتگران داخلی حاضر به همکاری بودند یا نه، گفت: این موضوع مختص کشور ما نیست. همین چینی‌ها در بسیاری از کشورها این گونه عمل کرده‌اند و ما نیز از این رویکرد استقبال می‌کنیم. ولی این موضوع باید از سوی مخابرات و مدیران دولتی سیاست گذاری شود.
قیمت غیر واقعی ارز عامل اصلی برهم خوردن رقابت
مجدمنش عامل اصلی نبود توان رقابت در تولید کنندگان داخلی با شرکت‌های چینی را غیرواقعی بودن قیمت ارز دانست و گفت: پیش از این چینی‌ها اقدام به فروش تجهیزات با دلار دولتی هزار و 100 تومانی می‌کردند، به عنوان مثال هر پورت سوییچ 30 دلاری را به قیمت 33 هزار تومان می فروختند که این شیوه فروش، نفس تولید کننده داخلی را می‌گرفت. اما در حال حاضر که ارز به قیمت واقعی خود نزدیک شده ما نیز می‌توانیم حرفی برای گفتن در برابر چینی‌ها داشته باشیم.
مجدمنش افزود: صنایع تولیدی ما این توان را در خود می‌بینند که در سیستم‌های نسل آینده (NGN) سرمایه‌گذاری کنند. اما به واسطه اینکه هیچ تضمینی وجود ندارد که پس از تولید تجهیزات، مخابرات ملزم به استفاده از آنها باشد و خرید خارجی نکند، شرکت‌های داخلی تمایلی به سرمایه‌گذاری در فناوری‌های جدید ندارند.
وی گفت: هم اکنون با وجود قانون استفاده حداکثری از توان داخلی در پروانه‌های اپراتورهای تلفن همراه، تمامی آنها به استفاده از توان حداقلی که همان 51 درصد است روی آورده‌اند و نبود یک عزم ملی در حوزه ارتباط باعث شده است تا بسیاری از کارخانجات ما به سمت تعطیلی کشانده شوند.
باید از مدیرعامل زیرساخت قدردانی شود
وی با بیان یک مثال واقعی گفت: سال گذشته شرکت ارتباطات زیرساخت با وجود مخالفت‌های بسیار، بخش نگهداری شبکه خود را به شرکت‌های خصوصی داخلی واگذار کرد و همین عامل برای سه هزار نفر و خانواده به صورت مستقیم شغل ایجاد کرد که در شرایط کنونی این موضوع جای قدردانی دارد.
وی افزود: در ابتدای کار شرکت‌ها به دلیل آشنا نبودن به چارچوب کار مشکلات کوچکی داشتند که در حال حاضر به اذعان مدیران شرکت ارتباطات زیرساخت هیچ مشکلی در این باره وجود ندارد.
وی یکی دیگر از کارهای درخور  قدردانی شرکت زیرساخت را برگزاری جلسات مستمر با سندیکای صنعت مخابرات دانست و افزود: شرکت زیرساخت در نشست‌های مشترکی که در سندیکا با حضور نمایندگان شرکت‌ها برگزار می‌شود، اقدام به اعلام نیازهای خود در زمینه تجهیزات و خدمات فنی مهندسی در شش ماه آینده می‌کند و همین موضوع با اطلاع رسانی که از طریق سندیکا به حدود 80 عضو خود باعث می‌شود تا شرکت‌ها در صورتی که تمایل داشته باشند، بتوانند توانایی خود را بالا ببرند.
دولت و مجلس با همیاری می‌توانند مشکلات را حل کنند
وی یکی دیگر از عوامل مرتبط با ضعف صنایع داخلی را ضعف در تدوین و اجرای قوانین اعلام کرد و گفت: در صورتی که مجلس و دولت طرحی را به تصویب برسانند که مصرف‌کنندگان تجهیزات حق نداشته باشند با وجود افزایش قیمت تمام شده در خرید تجهیزات از مشابه خارجی استفاده کنند، شک نکنید در آینده‌ای نه چندان دور مشکلات صنایع و مصرف کنندگان تجهیزات برطرف خواهد شد.
وی نام‌گذاری سال 91 از سوی رهبری به نام تولید ملی و حمایت از کار و سرمایه ایرانی را نشان از نگاه ژرف ایشان دانست و افزود: این موضوع پیش از این نیز بارها از سوی ایشان تاکید شده بود و موضوع جدیدی بیان نشده است. اما متاسفانه در گذشته موضوع جدی گرفته نشده بود. اما امیدواریم امسال با تاکیدات صورت گرفته، حمایت واقعی از تولید ملی جامه عمل بپوشد.
وظایف رگولاتوری در حمایت از تولید داخلی
مجدمنش یکی دیگر از کارهایی را که باید در حمایت از تولیدکنندگان داخلی انجام شود، نظارت دقیق بر اجرای مفاد پروانه‌ اپراتورها توسط رگولاتوری بیان کرد و گفت: اخیرا رگولاتوری در این جهت، گام‌های خوبی برداشته که امیدواریم ادامه دار باشد.
وی افزود: براساس مذاکراتی که سندیکا با رگولاتوری داشته این عزم در سازمان تنظیم مقررات دیده شده و در صورتی که رگولاتوری ابزار و قدرت کافی داشته باشد، قطعا می‌تواند بازار تجهیزات مخابراتی را کنترل کند.
مدیرعامل شرکت کامکار سیستم بیان کرد: در حال حاضر بسیاری از تجهیزات مورد نیاز مخابرات در داخل تولید می‌شود و امیدواریم با سیاست‌گذاری درست مدیران و دولتمردان بتوانیم تعهد خود نسبت به توسعه اقتصاد ملی را انجام دهیم.