یکشنبه, ۱۴ اردیبهشت ۱۴۰۴
۱۳:۵۷
۷۴
به گزارش روابط عمومی سازمان نظام صنفی رایانه‌ای استان تهران، بهناز آریا، نایب‌رئیس هیأت مدیره و رئیس کمیسیون افتای این سازمان، با اشاره به اهمیت روز جهانی دختران در حوزه فناوری اطلاعات، تأکید می‌کند که هرچند امروز زنان در این عرصه فعال‌اند، اما حضورشان در سطح عمومی و نقش‌های کلیدی همچنان کمرنگ است.
او می‌گوید: «ما در بسیاری از شرکت‌های حوزه فناوری، مدیران زن توانمندی داریم، اما در عرصه عمومی آن‌ها را کمتر می‌بینیم. یکی از دلایل اصلی این وضعیت، فقدان الگوسازی است. نسل‌های پیشین باید پیش‌قدم شوند و الگوهایی برای نسل جدید ارائه دهند تا این چرخه شکل بگیرد».
به باور آریا، کارفرمایان هنوز در مواجهه با استخدام زنان در موقعیت‌های کلیدی دچار تردید و احساس ریسک هستند. او با اشاره به شرایطی مانند بارداری و زایمان، توضیح می‌دهد: «ما باید با استفاده از ابزارهایی مانند دورکاری یا تدوین قوانین برابر، این ریسک‌ها را برای کارفرما کاهش دهیم. مثل کشورهای اسکاندیناوی که مرخصی والدینی را به هر دو جنس اختصاص داده‌اند تا بار مسئولیت تنها بر دوش زنان نباشد».
او بر این نکته نیز تأکید می‌کند که راه‌حل صرفاً در «تبعیض مثبت» نیست بلکه در برقراری عدالت ساختاری و فرهنگی است. به گفته او، «باید از سنین پایین برای تغییر نگرش‌ها تلاش کنیم و توانمندسازی را در بستر آموزش و فرهنگ‌سازی نهادینه کنیم. اگر بتوانیم ریسک‌های ذهنی درباره حضور زنان در نقش‌های کلیدی را شفاف‌سازی و تحلیل کنیم، خواهیم دید که بسیاری از آن‌ها یا اساساً وجود ندارند یا قابل مدیریت‌اند».
آریا با نگاهی به ساختارهای قدرت می‌گوید: «ما هنوز هم در نهادهایی چون مجلس، کابینه و وزارت‌خانه‌ها سهم ناچیزی از زنان را می‌بینیم. اگر می‌خواهیم قوانین به نفع زنان نوشته شود، باید از همین حالا برای حضور زنان توانمند در دوره‌های آینده مجلس و کابینه تلاش کنیم. بدون حضور، مطالبه‌گری بی‌اثر خواهد بود».
به گفته‌ی او، در ساختارهای صنفی‌ای که تجربه‌ی فعالیت در آن‌ها را دارد، نگاه مردسالارانه‌ای دیده نمی‌شود. برعکس، فضای فعلی را مشتاق به حضور و مشارکت زنان توصیف می‌کند. با این حال، ذهنیت‌های قدیمی و ضعف اعتمادبه‌نفس در میان زنان، باعث شده مشارکت آن‌ها در موقعیت‌های صنفی همچنان محدود باشد. او ریشه‌ی این مسئله را در کمبود فرهنگ‌سازی و الگوسازی مؤثر درون‌صنفی می‌داند.
آریا تأکید می‌کند که مسئله اصلی «دانش» نیست بلکه شکاف میان آموزش دانشگاهی و ورود به صنعت، و پس از آن، فاصله‌ای بزرگ‌تر در حضور زنان در مجامع عمومی و تشکل‌هاست. او می‌گوید: «آمار دانشگاه‌ها نشان می‌دهد زنان زیادی در حوزه فناوری تحصیل کرده‌اند. اما از دانشگاه تا بازار کار، و از بازار کار تا مشارکت مدنی و صنفی، دو شکاف جدی داریم که باید با فرهنگ‌سازی، آموزش، و سیاست‌گذاری بر آن‌ها غلبه کنیم.
پیش‌داوری‌های جنسیتی
نگاه تبعیض‌آمیز نسبت به زنان، نه فقط در فناوری اطلاعات که در کل بازار کار مشهود است. یکی از جلوه‌های این تبعیض، تمایل برخی کارفرمایان به استخدام زنان مجرد در حوزه فناوری است؛ آن هم با این توجیه که تعهدات خانوادگی مانع از حضور مداوم و طولانی‌مدت آن‌ها در پروژه‌ها می‌شود.
آمنه نیافرد، عضو کمیسیون آموزش سازمان نظام صنفی رایانه‌ای تهران، با اشاره به تجربه شخصی خود می‌گوید: «وقتی رشته فناوری اطلاعات را انتخاب کردم، بسیاری معتقد بودند این حوزه مخصوص آقایان است. حالا با بیش از ۲۵ سال تجربه، هنوز هم این نگاه ادامه دارد».
او با اشاره به این‌که بسیاری از زنان به دلیل نداشتن مهارت‌های نرم یا ضعف در شبکه‌سازی از رقابت جا می‌مانند، تأکید می‌کند: «زنان از نظر فنی بسیار قوی‌اند، اما اغلب خود را به‌درستی معرفی نمی‌کنند و اعتماد به نفس کافی ندارند».
فقدان آمار و داده؛ مانعی دیگر برای سیاست‌گذاری
نیافرد از نبود بانک اطلاعاتی جامع برای شناسایی فارغ‌التحصیلان زن در این حوزه گلایه دارد: «اگر اطلاعات جامع و کاملی درباره میزان فارغ‌التحصیلان و شاغلان خانم در حوزه فناوری اطلاعات داشته باشیم، بهتر می‌توان از این قشر حمایت کرد و تسهیلات در اختیارشان قرار داد، تسهیل‌گری کرد، برنامه‌های درست تدوین کرد».
دانش و تجربه، معیار اصلی است
ترانه طراوت، عضو کمیسیون آموزش و همچنین کمیسیون زیرساخت مراکز داده سازمان نظام صنفی رایانه‌ای تهران، معتقد است اگر زنان به سطحی از دانش و مهارت برسند که توان رقابت داشته باشند، جنسیت دیگر برای شرکت‌ها اهمیتی نخواهد داشت.
او تأکید می‌کند: «در فضای رقابتی امروز، آنچه اهمیت دارد تخصص و توانمندی است، نه جنسیت. با این حال، بسیاری از زنان به دلیل فشارهای بیرونی و مسئولیت‌های حاشیه‌ای، کمتر فرصت می‌یابند دانش خود را به‌روز نگه دارند یا در پروژه‌های سنگین و چالش‌برانگیز مشارکت کنند».
طراوت با اشاره به تجربه‌های میدانی خود، می‌گوید: «در پروژه‌های سنگین فناوری اطلاعات، معمولاً مردان پیشتازند، چرا که تجربه‌های بیشتری دارند و کارفرمایان نیز ترجیح می‌دهند نیروهایی را جذب کنند که سابقه عملی و رزومه قوی‌تری دارند. کمتر پیش می‌آید که زنان به‌طور مستمر روی توسعه فردی و ارتقای تخصص خود سرمایه‌گذاری کنند؛ این مسئله خود یکی از موانع رشد آن‌هاست».
او بر این باور است که نگاه جنسیت‌زده در بازار کار فناوری اطلاعات تا حد زیادی کمرنگ شده و ادامه می‌دهد: «اکنون اگر زنی با دانش به‌روز و تجربه کافی وارد این حوزه شود، با استقبال خوبی از سوی بازار مواجه خواهد شد. اما این حضور و موفقیت، در گرو استمرار آموزش، یادگیری و کسب تجربه است».
در پاسخ به این پرسش که چه بسترهایی برای رشد زنان در این عرصه باید فراهم شود، طراوت توضیح می‌دهد: «در دوره‌هایی که مسئول برگزاری بوت‌کمپ‌ها و پنل‌های تخصصی بودم، همواره تلاش کردم از زنان توانمند در جایگاه مدرس یا تسهیلگر استفاده کنم. این کار هم فرصتی برای آموزش بود و هم بستری برای الگوسازی و دیده شدن زنان در این فضا».
او با اشاره به ظرفیت بالای این حوزه برای حضور زنان، می‌گوید: «فناوری اطلاعات در ایران این پتانسیل را دارد که حتی بیش از ۵۰ درصد از فرصت‌های شغلی‌اش به زنان اختصاص یابد، به‌ویژه در بخش‌هایی که نیاز به دقت، تحلیل و جزئی‌نگری دارد. البته در برخی حوزه‌های خاص که نیاز به توان فیزیکی بالا وجود دارد، طبیعتاً امکان حضور برای زنان کمتر است».
در پایان، طراوت با نگاهی به تجربه شخصی‌اش در آموزش، از موانع ذهنی و فرهنگی سخن می‌گوید: «به یاد دارم در روزهای آغاز فعالیتم، برخی هنرجویان با تعجب می‌پرسیدند: چرا باید مباحث فنی را از یک زن بیاموزیم؟ این نوع نگاه جنسیت‌زده، یکی از تلخ‌ترین موانعی است که زنان فعال در این حوزه با آن مواجه‌اند».
از تبعیض بیرونی تا خودباوری کمرنگ
هلیا برادران نخجوانی، عضو کمیسیون آموزش سازمان نظام صنفی رایانه‌ای تهران، با اشاره به تأثیر تحولات جهانی و انتقال سریع آن‌ها از طریق شبکه‌های اجتماعی به ایران، معتقد است که با وجود این تغییرات، فرهنگ‌سازی داخلی همچنان با تأخیر و کاستی همراه است.
او می‌گوید: «در سال‌های اخیر با ورود نسل جدید به بازار کار و تأثیرپذیری از فضای مجازی، تبعیض‌های جنسیتی در حوزه فناوری تا حدی کاهش یافته است، اما این نگرش‌های سنتی هنوز به‌طور کامل از بین نرفته‌اند. زمانی که فعالیت خود را آغاز کردم، برخی افراد حتی نسبت به آموزش دیدن از یک مدرس زن در حوزه‌های فنی مقاومت می‌کردند».
برادران نخجوانی به یکی از چالش‌های مهم درونی نیز اشاره می‌کند: «مسئله فقط نگاه بیرونی نیست؛ بسیاری از زنان نیز در محیط‌های دانشگاهی و کاری به توانمندی خود در حوزه‌های فنی باور ندارند و تصور می‌کنند از مردان ضعیف‌ترند. این کم‌اعتمادی مانعی جدی برای رشد و حضور مؤثر آن‌ها در این عرصه است».
او با تأکید بر استمرار نگاه تبعیض‌آمیز در بدنه دولت، ادامه می‌دهد: «در بسیاری از نهادهای دولتی، همچنان این باور وجود دارد که مردان در حوزه فناوری اطلاعات قابل‌اعتمادتر و حرفه‌ای‌تر از زنان‌اند. حتی در آگهی‌های استخدامی به‌وضوح نوشته می‌شود: "ترجیحاً مرد».
برادران نخجوانی راهکار برون‌رفت از این وضعیت را آموزش و الگوسازی می‌داند و می‌گوید: «ما باید برنامه‌هایی طراحی کنیم که زنان توانمندی‌های خود را بهتر بشناسند و به آن باور پیدا کنند. زنان در زمینه‌هایی مانند دقت، جزئی‌نگری و تحلیل بسیار توانمندند، اما اگر فرصت تجربه به آن‌ها داده نشود، این قابلیت‌ها دیده نخواهد شد».
او در پایان به یکی از موانع مهم فرهنگی اشاره می‌کند: «یکی از بزرگ‌ترین چالش‌ها، نگاه عرفی جامعه به زنان و مسئولیت‌های از پیش‌تعریف‌شده‌ای است که بر دوش آن‌ها گذاشته می‌شود. در بسیاری از موقعیت‌های شغلی، تنها در صورتی زنان پذیرفته می‌شوند که مجرد باشند. این در حالی است که هنوز جامعه ما، زنان را به عنوان افرادی مستقل و تصمیم‌گیرنده به رسمیت نمی‌شناسد.»
