عناوین خدمات الکترونیکی در ایران ضابطه مند نیست

علی رضی،‌ رییس امور توسعه دولت الکترونیکی معاونت توسعه مدیریت و سرمایه انسانی رییس‌جمهور است که هنگام سخن گفتن از همین پروژه‌ها، احتیاط را شرط عقل قرار می‌دهد و ارتقای رتبه دولت الکترونیکی ایران را مشروط به نتیجه‌ رسیدن طرح‌ها در موعد مقرر می‌داند.
او با توجه به تکلیف برنامه پنجم توسعه برای راه‌اندازی شبکه ملی اطلاعات اجرای برنامه‌های زیادی را برعهده دولت می‌داند. برنامه‌هایی که در صورت اجرای به موقع آنها تا سه سال دیگر رتبه دولت الکترونیکی ایران را با صعود تقریبا 70 پله‌ای در بین 30 یا 40 کشور دنیا جای می‌دهد.

به تازگی در گزارش E-Government سال 2012 رتبه دولت الکترونیکی ایران اعلام شد. وقتی این گزارش را با گزارش دو سال پیش همین مرکز مقایسه می‌کنیم، می‌بینیم درست است که ایران دو رتبه صعود کرده اما این دو رتبه زیاد چشمگیر نیست در صورتی‌که ما طی دو سه سال گذشته مرتب گفته‌ایم که میزان ارائه خدمات الکترونیکی افزایش یافته است. نگاهی به جدول نشان می‌دهد وضعیت ما الان حتی پایین‌تر از قزاقستان قرار دارد؛ کشوری که از لحاظ اقتصادی، اجتماعی و تاریخی و... ضعیف‌تر از ایران است. چرا این اتفاق افتاده و احتمالا در گزارش دو سال آینده ما باید به کجا برسیم؟
ارایه این گزارش‌ها ارتباط تنگاتنگی با شاخص‌ها دارد. درست است که شاخص‌های بین‌المللی برای این موضوع وجود دارد اما شاید هنوز زود است بخواهیم شاهد نتایج اقداماتی که دولت ایران در حال انجام و پیگیری آنهاست باشیم. همین‌طور که قانون هم یک برنامه پنج‌ساله برای توسعه دولت الکترونیکی قرار داده و ما هم در برنامه‌هایمان، حداقل یک برنامه پنج‌ساله دیده‌ایم، بنابراین در این شاخص‌ها باید ببینیم چه چیزی مهم است.

البته ذیل این گزارش شاخص‌هایی هم اعلام شده ‌بود، مثلا آمادگی الکترونیکی یا آمادگی زیرساخت‌ها. درست است که با گرفتن معدل در میانه جدول قرار می‌گیریم اما بعد از ما کشور قدرتمند دیگری وجود ندارد.
موضوع به نظرم خیلی گسترده است. یکی موضوع زیرساخت است؛ زیرساخت ارتباطی یا مخابراتی کشور. به هر حال ایران یک کشور پهناور و چهارفصل است که بخش‌های کوهستانی،‌ کویری و جنگلی دارد و توسعه زیرساخت‌های مخابراتی در چنین منطقه جغرافیایی‌ای قطعا با کشورهای منطقه متفاوت است. در خاورمیانه هم کشوری با ویژگی‌های ایران را پیدا نمی‌کنید.

شاید ترکیه کمی شبیه باشد.
حتی ترکیه هم این تنوع را ندارد. ویژگی‌های ایران در منطقه منحصربه‌فرد است، بنابراین مقایسه ایران در آمار و ارقام یا شاخص‌ها باید کمی با کشورهای دیگر متفاوت باشد. هر چند آنها هم با توجه به شاخص‌های کشورها سعی می‌کنند این ارزیابی را انجام دهند، اما واقعیت این است که در ایران این موضوع باید بیش از کشورهای دیگر مورد توجه قرار بگیرد و به همین دلیل هم توسعه زیرساخت در ایران نسبت به کشورهای دیگر متفاوت است. توسعه عملیات اجرایی فنی در بخش‌های مختلف ایران متفاوت است و شاید این را باید در نظر گرفت که برخی از آمار و ارقامی که در این ارزیابی‌ها داده می‌شود خیلی توجهی به مسائل جغرافیایی کشورها ندارد. تنوع اقوام و سطح فرهنگ و زندگی مردم هم قطعا در مناطق جغرافیایی مختلف فرق می‌کند و بخشی از دولت الکترونیکی هم خدمت‌گیرندگان هستند، بنابراین اینها را نمی‌توانیم کنار بگذاریم.

فکر می‌کنم این همان شاخص مشارکت الکترونیکی می‌شود؟
بله. واقعیت این است که حداقل در دو سال گذشته تلاش دولت مضاعف یا چندین برابر شده است. شاید همین تلاش‌های صوری که به لحاظ فرهنگ‌سازی صورت می‌گیرد و اهمیتی که به اقدامات دولت داده می‌شود باعث شده رتبه ایران در دولت الکترونیکی به سمت ارتقا برود. چون دو پله را نباید جهش بگوییم اما به هر حال یک تغییر مثبت است ولی در نقشه راهی که معاونت توسعه مدیریت و سرمایه انسانی دارد امیدواریم شاهد این جهش در عرض سه چهار سال آینده باشیم؛ اگر شرایط آن‌طور که می‌خواهیم پیش برود رتبه ما باید در پایان برنامه پنجم به حدود 30 تا 40 برسد. این رتبه‌ای است که فکر می‌کنیم در عرض پنج سال باید به آن برسیم و خیلی توجهی به سال‌های میانی‌اش نداریم هر چند که باید...

به تدریج باید خودش را نشان بدهد.
بله. اما اینکه امسال پنج رتبه یا دو رتبه است و سال دیگر 20 رتبه خیلی در تصمیمات‌مان اثرگذار نیست چون نمی‌توانیم بگوییم که بعد از یک سال 20 رتبه باید پایین بیاییم و سال بعد 30 رتبه. برایتان مثال می‌زنم؛ فرض کنید ارائه خدمات موجود الکترونیکی از طریق یک درگاه واحد به‌ صورت یکپارچه انجام شود، این لحظه رتبه ما 100 است، به محض اینکه 200 خدمت بیاید و تجمیع شود و بخشی از استعلامات الکترونیکی شود، رتبه ما ممکن است ناگهان در عرض یک سال 20 رتبه تغییر کند. در حالی که اگر ابتدای سال این کار را می‌کردیم و آمار و ارقام را می‌دادیم در ارتقای رتبه تاثیر چندانی نداشت. این را به این دلیل می‌گویم که پروژه‌هایی با این سبک و سیاق اکنون در حال اجراست. مثالش باز هم زیرساخت است. اگر شبکه ملی اطلاعات راه‌اندازی شود در بخش توسعه زیرساخت واقعا باید یک جهش داشته باشیم چون آنچه دستگاه‌های اجرایی در حال حاضر به عنوان مانع برای اشتراک بانک‌های اطلاعاتی یا اشتراک داده‌هایشان مطرح می‌کنند، نبود یک زیرساخت مطمئن یا نبود یک زیرساخت مورد تایید مراجع ذی‌ربط در حوزه امنیت اطلاعات است.

بسیاری از پروژه‌ها قرار است روی همین شبکه سوار شود.
استعلامات دولت که قطعا باید در این بستر صورت بگیرد اما اینکه ارتباط مردم با این بستر به چه صورت است باید تعریف شود.

یعنی G2G در این بستر است؟
قطعا در این بستر است چون حتی در آیین‌نامه اجرایی ماده 40 قانون مدیریت خدمات کشوری هم G2G را در بستر شبکه دولت قرار دادیم. به نوعی شبکه دولت هم قرار است بخشی از شبکه ملی اطلاعات باشد. می‌خواهم بگویم پروژه‌هایی که در دست اقدام است این ویژگی را دارد تا ایران را یکباره با جهشی در دولت الکترونیکی روبه‌رو کند. در مذاکراتی که معمولا با افراد مختلف غیرایرانی داریم،‌ آنها همیشه می‌گویند از ایران خیلی اطلاعی نداریم.

اتفاقا می‌خواستیم همین مساله را  مطرح کنیم. آنها این آمار را چگونه جمع‌آوری می‌کنند؟
آنچه تا به حال جمع‌آوری می‌شده و در اختیار مجامع بین‌المللی قرار می‌گرفته از طریق وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات بوده است.

یعنی همان آماری که وزارت ارتباطات به صورت رسمی اعلام می‌کند؟
البته بخشی از جمع‌بندی اطلاعات را ممکن است آنها از دستگاه‌های دولتی متولی گرفته باشند و بخشی‌اش هم از پروژه‌هایی که برای تعیین سطح آمادگی الکترونیکی دستگاه‌ها تعریف شده جمع‌آوری کرده باشند. یک مرجع رسمی دولتی شاید مورد رجوع آنها نبوده که بگویند مثلا معاونت توسعه این اطلاعات را بدهد تا در اختیار ITU یا هر مجمع بین‌المللی که وجود دارد قرار بگیرد. تا جایی که می‌دانم قبلا بیشتر اطلاعات از طریق پروژه‌هایی که برای ارزیابی تعریف ‌شد جمع‌آوری می‌شده اما اخیرا کارگروه مدیریت فاوا، اطلاعات را از دستگاه‌ها و معاونت توسعه می‌گیرد تا جمع‌بندی کند و احتمالا در اختیار همین مجامع هم می‌گذارد. بنابراین پروژ‌ه‌هایی که در معاونت و سطح کشور از طریق دستگاه‌های ذی‌ربط مثل وزارت ارتباطات در دست اقدام است این ویژگی را دارند که به شرط نتیجه‌بخش بودن در زمان‌بندی اعلام‌شده یک جهش ایجاد کنند. پروژه‌های زیرساختی یا مباحث مربوط به ارائه خدمات الکترونیکی از طریق درگاه واحد از جمله این پروژه‌هاست اما سند جامعی هم تهیه خواهد شد که این سند با تعریف فراگیر دولت الکترونیکی باید تهیه شود. یعنی اعتقاد برخی بر این است که دولت الکترونیکی فقط به معنای الکترونیکی کردن خدمات دولت نیست بلکه بخش عمومی غیردولتی و آن نقاطی که با قوای دیگر ارتباط دارند هم شاملش می‌شوند.

تمام خدماتی که قابل ارایه است.
همه خدماتی که به نوعی در سه قوه ارایه می‌شود.

یعنی قرار است سند دیگری نوشته شود؟
نه، معنایش این نیست که یک سند دیگر نوشته می‌شود. فرض کنید در تجارت الکترونیکی سندی داریم، در دولت الکترونیکی هم یک سند وجود دارد، در سلامت الکترونیکی نیز یک پروژه یا سند وجود دارد. در واقع باید نحوه ارتباط اینها با یکدیگر مشخص شود و به مجموع اینها سند گفته می‌شود.

خودتان گفتید به شرط اینکه این اتفاق‌ها بیفتد. مثلا همین نقشه راه دولت الکترونیکی بیشتر از دو سال که در فرآیند ابلاغ قرار گرفته اما هنوز ابلاغ نشده است.
شرط‌هایی که می‌گوییم بحث احتیاط ماست وگرنه شبکه ملی اطلاعات اصلا موضوع اصلی برنامه‌های وزارت ارتباطات است یا نقشه راه موضوع اصلی برنامه‌های معاونت توسعه است. ما کار را شروع کرده‌ایم.

یعنی اجرای پروژه‌های نقشه راه دولت الکترونیکی را شروع کرده‌اید؟
بله، در حال پیگیری برنامه‌‌های اولیه‌اش از دستگاه‌ها هستیم اما به عنوان نقشه نیازمند یک ساختار ویژه است که باید ابلاغ شود.

مساله همینجاست. مگر دستگاه‌های دولتی نباید این نقشه را پیش رویشان قرار دهند تا بدانند بر اساس آن چه گام‌هایی باید بردارند؟ اما این نقشه هنوز به آنها ابلاغ نشده است.
در 10 برنامه تحول اداری که از طریق معاونت توسعه مدیریت و سرمایه انسانی اعلام شد، اولین برنامه، برنامه استقرار و توسعه دولت الکترونیکی بود. بخش‌های ابتدایی آن نقشه که به عنوان اطلاعات و برنامه‌های پایه است در این برنامه دیده شده است، بنابراین کاری که داریم انجام می‌دهیم بر آن اساس است، اطلاعاتی هم که به دستگاه‌ها می‌دهیم به همین ترتیب است. یعنی چیزی خارج از نقشه را به دستگاه‌ها نمی‌گوییم که بعدا با دوباره‌‌کاری یا ابهامی در اجرای برنامه‌هایشان مواجه شوند. ضمن اینکه روشی که در نقشه راه در نظر گرفته شده هیچ مانعی برای الکترونیکی کردن خدمات توسط دستگاه‌ها حتی بدون نظر ما نیز ایجاد نمی‌کند.

پس هر زمان دستگاهی احساس کرد می‌تواند خدماتش را الکترونیکی ارائه بدهد باید ارایه دهد؟
بله. علتش هم این است که آنجا بر اساس روش یا متد سرویس مشترک آمدیم نقشه را طراحی کردیم. یعنی 20 دستگاه حداکثر دستگاه‌های اصلی خواهند بود...

در نقشه راه دولت الکترونیکی؟
بله، که خدمات‌شان در بقیه خدمات دستگاه‌های دیگر مورد استفاده است. مثل تایید احراز هویت از ثبت احوال یا خدمت پرداخت الکترونیکی.

درگاه واحدی هم که شما در صحبت‌هایتان به آن اشاره کردید، یک پورتال جدید دیگر است؟
منظور از درگاه واحد، محل ارایه خدمات الکترونیکی دولت است؛ یعنی یک پورتال.

اما ما در حال حاضر دو درگاه داریم.
پورتال ایران‌مردم از زمانی که تعریف شد قرار بود پورتال واحد ارائه خدمات الکترونیکی دولت باشد. به چه کسانی؟ دولت به دولت یا دولت به مردم. یعنی G2G و G2C هر دو را در درگاه پورتال ایران‌مردم می‌بینیم. کاری که تا به حال روی این پورتال انجام شده ایجاد بانکی از شناسنامه خدمات دستگاه‌های اجرایی بوده نه ارائه خدمات الکترونیکی‌شان، یعنی ببینیم عناوین خدماتی که دولت ارائه می‌کند و شناسنامه این خدمات چیست تا معلوم شود این سرویس‌ها چه فرم‌هایی می‌خواهند، پرداختش به چه صورت است، مسوولش کیست، عنوان خدمت چیست. چنین چیزهایی را جمع کرده‌ایم. بنابراین از دستگاه‌های ملی تا یک شهرداری تازه‌تاسیس آمدند از ما نام کاربری و رمز عبور گرفتند و رفتند اطلاعات‌شان را وارد کردند. به دستگاه‌ها اعلام کردیم پورتال ایران‌مردم در حال حاضر دیگر امتیازی برای ارزیابی‌شان نیست چون فکر می‌کنیم خدمات را به‌طور کامل شناسایی کرده‌ایم. حداقل اینکه اگر تغییری در آن ببینیم شاید در حد 10 درصد باشد. یعنی بین 1442 خدمتی که تا به حال شناسایی شده، فکر می‌کنیم ممکن است این 10 درصد بالا پایین شود، این 10 درصد هم بیشتر روی تغییر عناوین به وجود خواهد آمد.

منظورتان چیست که گفتید این پورتال دیگر در ارزیابی دستگاه‌ها تاثیری ندارد؟
دستگاه‌ها  نام کاربری و رمز عبور می‌گرفتند و عناوین خدمات یا شناسنامه‌شان را وارد می‌کردند. اکنون ما به دستگاه‌ها می‌گوییم دیگر لازم نیست وارد کنید چون فکر می‌کنیم این بانک کامل شده است. اگر تغییر مربوط به اصلاح در فرآیند خدمات است، اصلاح‌شده‌اش را وارد می‌کنیم یا اگر روی عنوان آن قرار است اصلاحی صورت بگیرد در فاز دوم پورتال می‌خواهیم این کار را انجام دهیم.

جایگیری خدمات روی این پورتال در چه مرحله‌ای قرار دارد؟
بر اساس اهدافی که در نظر گرفته‌ایم پورتال مردم با ویژگی‌های جدیدش در حال ارتقا و توسعه‌ است.

ویژگی‌های جدیدش چیست؟
اینکه بخشی از استعلامات دولت را می‌خواهیم از طریق پورتال مردم انجام بدهیم. یعنی اینکه دستگاه‌ها و مردم برخی از استعلام‌ها را بتوانند مستقیم از این پورتال بگیرند.
یک راه این است که شما به دستگاه مربوطه وصل شوید یا دستگاه مربوطه خدمت را الکترونیکی در اختیار شما بگذارد. حالت ایده‌‌ال این است که هر دستگاهی در جای خودش قرار داشته باشد و امکاناتی را ایجاد کند که دیگران بتوانند از آن استفاده کنند که این همان موضوع آیین‌نامه اجرایی ماده 40 قانون مدیریت خدمات کشوری است که به ایجاد یک مسیج‌هاب یا گذرگاه اشاره دارد. یک چیزی مثل شتاب در سیستم بانکی است.
روش ایده‌آل هم همین است. بستر لازم را به لحاظ سخت‌افزاری و نرم‌افزاری می‌خواهد و فکر می‌کنیم این کار به سرعت هم اتفاق نمی‌افتد اما پله‌‌پله در حال انجام شدن است ولی بخش دیگرش را که شدنی است اکنون با روشی که مد نظرمان هست داریم انجام می‌دهیم تا یک بخشی از استعلامات به این صورت انجام شود، یعنی از طریق یک پورتال. منتها این قطعا همه استعلامات نیست.

بدین ترتیب همه آن دستگاه‌هایی که خدمات ارائه می‌دهند باید به این پورتال وصل باشند.
بله آن دستگاه‌ها هم به دو صورت. یا آن اقلام بانک اطلاعاتی را که می‌خواهیم طی پروسه‌های زمانی تعریف‌شده به‌روز می‌کنند و در اختیار ما می‌گذارند یا اینکه به صورت الکترونیکی و وب‌سرویس ارائه می‌دهند که هر کسی به این پورتال مراجعه کرد و استعلام خاصی را خواست وب‌سرویسی پاسخش را از دستگاه مربوطه بگیرد که حالت ایده‌آل هم به نوعی باید این‌گونه باشد. ما هر دو حالت را دیده‌ایم. این پورتال برای بانک‌های اطلاعاتی که نیاز نیست آنلاین به‌روز شوند بهتر می‌تواند کار کند ضمن اینکه این ویژگی در آن دیده شده که اگر آن بانک‌ها آنلاین هم امکان ارائه سرویس داشتند بتوانند اینجا به صورت وب‌سرویس متصل شوند و خدمات‌شان را ارائه بدهند. بنابراین در مرحله اول پیگیری می‌کنیم بخشی از خدمات دولت که در قالب استعلامات هستند از طریق پورتال ‌ایران‌مردم به مردم ارائه شود.

کدام دستگاه‌ها در اولویت قرار دارند؟
خدماتی مثل گرفتن استعلام گواهی‌های تحصیلی یا احراز هویت شخص. در واقع احراز هویت جزو اولویت‌های اصلی است و به هر روش ممکن یعنی آنلاین یا آفلاین باید صورت گیرد. بانک‌های اطلاعاتی مربوط به ایثارگران یا بانک‌های اطلاعاتی که گواهی مدارک تحصیلی را در مقاطع مختلف چه دانشگاه و چه در آموزش و پرورش نگهداری می‌کنند. همچنین خدمات مربوط به گواهینامه و گذرنامه نیز ممکن است باشد. اینها همه در حال پیگیری است. بانک اطلاعات اصناف هم می‌تواند در اولویت باشد.

به عنوان مثال قسمت پلیس هم وارد این بانک اطلاعاتی می‌شود. مثلا بانک اطلاعاتی سوءپیشینه؛ چون سوءپیشینه هم یکی از استعلاماتی است که بسیار مورد استفاده قرار می‌گیرد؟
همه اینهایی که می‌گویم با رعایت مسائل ایمنی‌شان انجام می‌‌گیرند. بحث‌های امنیتی اطلاعات جایی که قرار است تجمیع اطلاعات صورت بگیرد اجتناب‌ناپذیر است و باید رعایت شود. بنابراین ما با رعایت این مسائل این کار را انجام می‌دهیم. ممکن است برخی جاها به این نتیجه برسیم که این خدمت یا استعلام را نباید با این روش ارائه داد. اما در حال حاضر حداقل حدود 20 استعلام را داریم پیگیری می‌کنیم که از طریق پورتال ایران‌مردم انجام شود و همچنین اینکه برخی از مراحل دریافت یک خدمت هم از طریق همین پورتال عملیاتی باشد.

زمانی بحث ادغام پورتال ایران با پورتال ایران‌مردم مطرح بود که کنار گذاشته شد. شما از لفظ درگاه واحد استفاده کردید اما اکنون پورتال ایران‌ هم تقریبا همین خدمات را ارایه‌ می‌دهد.
خیر، پورتال ایران خدماتی را که دستگاه‌ها الکترونیکی کردند یا لینکی دارند ارائه می‌دهد اما ما اینجا کار دیگری داریم انجام می‌دهیم. اول اینکه آنجا استعلامی با این روش صورت نمی‌گیرد. این یک بخش از کار است. دوم اینکه، اینها جزو خدماتی هستند که الکترونیکی نشده‌اند چون خدمتی را که الکترونیکی شده دوباره الکترونیکی نمی‌کنیم اما ممکن است نیاز باشد آن خدمات را با این پورتال همخوان و یکپارچه کنیم. مثالش احراز هویت است که تقریبا در تمام خدمات استفاده می‌شود. اینجا می‌خواهیم کسی که وارد پورتال ایران‌مردم می‌شود یک ‌بار احراز هویت شود؛ احراز هویت مورد تایید آن خدمت و سازمان ثبت احوال.

یعنی اگرخدمت الکترونیکی شد روی پورتال ایران‌ می‌رود؟
خیر.

چون شما گفتید پورتال ایران‌ اکنون خدماتی را که الکترونیکی شده‌اند ارایه می‌دهد.
ایران ‌دات‌ آی‌آر لینک خدمات موجود را روی سایت گذاشته و دسته‌بندی برای آن انجام داده اما با خود پورتال یکپارچه‌اش نکرده است. اصلا سیاست هم این نبوده اما در پورتال مردم کار به صورت دیگری در حال انجام است. اول خدماتی که الکترونیکی نشدند، الکترونیکی می‌شوند. بنابراین اگر قرار باشد در آینده بقیه خدمات که الکترونیکی شده‌اند به پورتال مردم متصل شوند نیاز هست که تغییراتی در آنها صورت بگیرد. به این تغییرات حتی در نقشه راه دولت الکترونیکی هم به صراحت اشاره شده است. در حال حاضر ایران‌ دات ‌آی‌آر لینک خدمات الکترونیکی‌شده را در هر سطحی روی سایتش قرار داده اما ما داریم از تعامل و تراکنش صحبت می‌کنیم،‌ به‌خصوص برای خدماتی که الکترونیکی نشده‌اند، که این مانعی برای توسعه آن پورتال نیست.

از 1442 خدمتی که در دولت شناسایی شده چه تعداد الکترونیکی شده‌اند؟
چیزی در حدود 400 خدمت، اما پراکندگی این خدمات باعث شده اطلاع‌رسانی‌اش حتی در همان رتبه‌بندی‌ها دیده نشود.

400 خدمت خیلی زیاد است اما وقتی می‌خواهیم از این خدمات استفاده کنیم احساس‌شان نمی‌کنیم.
بله و این چند دلیل دارد. اول اینکه اسامی و عناوین خدمات هنوز دارای ضابطه مشخصی نیستند و به همین دلیل نمی‌توان آمار دقیقی از خدمات الکترونیکی‌شده اعلام کرد. یکی از پروژه‌های در دستور کار معاونت توسعه نیز همین است تا عنوان خدمات دستگاه‌های اجرایی را برای یک ‌بار یکسان و استاندارد کنیم. یکی از اقداماتی که از طریق پورتال مردم هم قرار است انجام شود همین است.

ایجاد پایگاه ملی اطلاعات ایرانیان یکی از پروژه‌هایی است که معاونت توسعه مدیریت و سرمایه انسانی پیگیر آن است؛ راه‌اندازی این پایگاه در واقع بخشی از اجرای پروژه E-Gif به شمار می‌رود. آیا سند این پروژه تدوین شده است، چون بنا بود اواخر سال گذشته مناقصه آن برگزار شود؟
شرح خدمات Gif (Government Interoperability framework) یعنی چارچوب تعاملات بین دستگاهی به ‌صورت مبسوط آماده شده و‌ شرکت‌های فعال و توانمند در این حوزه شناسایی و ارزیابی فنی شده‌اند. بنابراین در حال حاضر می‌دانیم پیمانکار ما کدام شرکت‌ یا شرکت‌ها می‌توانند باشند. با توجه به اینکه سطح این پروژه می‌تواند در فازهای مختلفی تعریف شود، بخشی از آن بلافاصله قابل عملیاتی شدن است مثل کدینگ.
اگر بخش کدینگ سند Gif آماده شود بلافاصله در تمام خدمات و موضوعات مختلف در حوزه دولت الکترونیکی قابل استفاده خواهد بود اما ممکن است برخی از دستورالعمل‌ها یا ضوابطی که در سند دیده شده بلافاصله مورد استفاده نباشد. بنابراین این پروژه را می‌شود در چند فاز پیاده‌سازی کرد. چون در چند فاز قابلیت پیاده‌سازی دارد اعتبار اختصاص‌یافته به آن هم متفاوت است.

الان مشخص نشده در چند فاز می‌خواهید اجرایش کنید؟
به نظر می‌آید حداقل در دو فاز باید اجرا شود. از طریق کارگروه فاوا پیگیر اختصاص اعتبار آن هستیم.

پس مناقصه برگزار و شرکت انتخاب شده است؟
در واقع ارزیابی کیفی شرکت‌ها انجام شده و از بین این چند شرکت باید انتخابی صورت بگیرد. پروژه بزرگی است و قاعدتا باید مشاور، ناظر، ‌پیمانکار و کارفرما داشته باشد و دقیقا هر آنچه از این پروژه خارج می‌شود قابل استفاده در کل حوزه آی‌تی است. منتظر اعلام پاسخ کارگروه فاوا هستیم.