دلایل 6گانه اینترنت بی‌کیفیت و گران/ مشکل انحصار و تولید محتوا داریم

رضا باقری اصل در گفت‌وگو با خبرنگار فناوری اطلاعات خبرگزاری فارس، در پاسخ به این سوال که مهم ترین مشکل فعلی اینترنت در ایران را چه می بینید و چه راهکاری برای آن دارید، اظهار داشت: مشکلات فعلی اینترنت در کشور، از چند حیث قابل بررسی است.
 * مشکلات فعلی اینترنت از دو منظر "زیرساخت و شبکه دسترسی" و "محتوا"
 مدیر دفتر فناوری های نوین مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی افزود: بحث نخست زیرساخت و شبکه دسترسی و بحث دوم، بحث محتوایی است که این دو حوزه باید از هم تفکیک شوند.
وی ادامه داد: در حوزه زیرساخت و شبکه دسترسی، به واسطه اینکه سرمایه گذاری های انجام شده در این حوزه، در آغاز کار بوده است و به غیر سرمایه گذاری های انجام شده از سوی شرکت دولتی ارتباطات زیرساخت و شرکت مخابرات ایران، دولت سرمایه گذاری آنچنانی در این حوزه انجام نداده،، هم اکنون ضعف هایی داریم.
باقری اصل تصریح کرد: از جمله اینکه بر اساس بند الف ماده 46 قانون برنامه پنجم، دولت مکلف به ایجاد شبکه ملی اطلاعات شده است که این شبکه، یکی از شبکه های زیرساختی اصلی ما است که بر اساس آن، زیرساخت شبکه دسترسی فراهم می شود.
مدیر دفتر فناوری های نوین مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی افزود: اساسا در کنار راه اندازی شبکه زیرساخت باید مراکز داده‌ای داشته باشیم که اطلاعات تولید شده در داخل کشور، بدون نیاز به خارج شدن از کشور داشته باشیم.
وی ادامه داد: بر این منوال، هنوز شبکه زیرساخت کشور در لایه خدمت دهی به شبکه دسترسی، کامل نشده و باید در فرصتی که تا پایان برنامه پنجم باقی مانده، این شبکه دسترسی را تکمیل کنیم که متاسفانه یک سال از برنامه پنجم سپری شده اما هنوز اقدام اساسی در این زمینه انجام نشده است.
باقری اصل گفت: بحث دوم، بحث شبکه دسترسی است. بر اساس سیاست های ابلاغی مقام معظم رهبری در اصل 44 قانون اساسی و قانون اجرایی مربوطه، شبکه  دسترسی باید توسط بخش غیر دولتی مدیریت و اداره شود و در نهایت در صورت لزوم نیز دولت می تواند تا 20 درصد، سهم داشته باشد.
مدیر دفتر فناوری های نوین مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی تصریح کرد: بر این منوال، در قانون برنامه پنجم، نیز این نکته قید شده که همراه با توسعه  شبکه زیرساخت (شبکه ملی اطلاعات) توسط دولت، باید دسترسی پر سرعت به این شبکه برای 60 درصد خانوار ها و تمامی کسب و کارها توسط بخش غیر دولتی محیا شود.
 *انحصار شرکت مخابرات ایران در شبکه دسترسی اینترنت
 وی اظهار داشت: یکی از مشکلات اساسی که در این حوزه با آن روبرو هستیم، انحصار در شبکه دسترسی است که انحصار شرکت مخابرات ایران را در این حوزه پررنگ می بینیم.
وی ادامه داد: در کنار آن، بازیگران دیگر این عرصه نظیر شرکت های ندا ( شرکت های ارائه دهنده اینترنت پر سرعت) و اپراتورهای وایمکس در فرصت برابر با شرکت مخابرات ایران، قرار ندارند.
باقری اصل تصریح کرد: یکی از معضلات دیگر در شبکه دسترسی، موضوع عرضه و تقاضا است؛ اگر بتوانیم مشکلات انحصار، کیفیت خطوط و تعامل بین شرکت های رقیب را بر طرف کنیم، موضوع دیگری که مطرح می شود، قیمت است.
 * قیمت بالا و کیفیت پایین، دلیل کم بودن کشش تقاضای اینترنت در ایران
 مدیر دفتر فناوری های نوین مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی تصریح کرد: به عبارت دیگر،  جدا از اینکه کیفیت و سرعت اینترنت در ایران پایین است، اساسا نرخ اینترنت در کشور ما بالا است؛ یعنی در مقایسه با سایر کشورهای جهان، پهنای باندی که هم اکنون با آن ارائه خدمات می کنیم، از نظر قیمت در رتبه بسیار پایینی قرار دارد.
وی افزود: پهنای باند ما، با دیگر کشورها قابل قیاس نیست و این کشورها نیز تنها کشورهای پیشرفته و توسعه یافته نیستند؛ بلکه هم سنخ کشور ما هستند که پهنای باند را ابزار توسعه خود قرار داده اند.
وی ادامه داد: بنا براین از نظر پهنای باند و قیمت اینترنت، کشش تقاضا به واسطه قیمت های بالا و کیفیت پایین، کم است.
*6 دلیل برای اینترنت بی کیفیت و گران
خبرنگار فارس پرسید: بنا بر این از نظر شما چرا کیفیت پایین اینترنت در کشور اتفاق افتاده است؟
مدیر دفتر فناوری های نوین مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی در این خصوص، گفت: به اعتقاد من، یکی از دلایل کیفیت پایین اینترنت در ایران، نحوه تقسیم بازار است؛ ضمن اینکه دلایل دیگری از جمله عدم وجود ارتباطات بین الملل از مسیرهای قابل اتکا و دارای پشتیبان، مشکلات خرید و تولید تجهیزات زیرساختی، عدم نظارت موثر رگولاتوری بر بازار، اختلافات رگولاتوری و شورای رقابت و اهتمام دولت در کسب سود از حوزه اینترنت به جای سرمایه گذاری در آن، از دیگر دلایل مشکلات فعلی اینترنت در کشور هستند.
* تاثیر شبکه ملی اطلاعات بر افزایش کیفیت و کاهش قیمت
 خبرنگار فارس پرسید: با توجه به این شرایط چه کاری باید انجام شود؟
باقری اصل در این خصوص، گفت: باید با رقابتی تر کردن بازار و فرمول هایی که در نظام های اقتصادی موجود است، قیمت اینترنت را در کشور کاهش دهیم.
مدیر دفتر فناوری های نوین مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی اظهار داشت: بخشی از قیمت، به شبکه ملی اطلاعات مربوط است؛ زیرا زمانی که اطلاعات در کشور تولید شود و تقاضای اطلاعات درون کشور باشد، می توان کیفیت اینترنت را افزایش و قیمت را کاهش داد.
 *خرد بودن بازار، بخشی از دلایل گرانی اینترنت
 باقری اصل ادامه داد: بخش دیگر قیمت، به بازیگران این حوزه مربوط می شود؛ یکی از معضلات این حوزه این است که بازار، بسیار خرد شده است و در این حوزه، به جز شرکت مخابرات ایران، اپراتورهای بزرگ را در سطح ملی کم رنگ داریم.
وی اظهار داشت: به غیر از شرکت مخابرات ایران که انحصار کامل در شبکه دسترسی دارد، در باقی موارد، بازار چندان اقتصادی تقسیم نشده است.
باقری اصل توضیح داد: برای مثال تعداد ISPهای موجود در کشور بسیار زیاد است؛ در حالی که می توان با مدل های همکاری تعداد را کمتر کرد تا هزینه سر باری که از کاربران اخذ می شود، کاهش پیدا کند.
 *ترغیب فعالان خرد به همکاری با رقبا، با افزایش صرفه اقتصادی طرفین
 خبرنگار فارس پرسید: خرد شدن بازار، بر اساس نوع پروانه های صادره طی سال های گذشته است، با پروانه ها و مجوزهایی که در گذشته بدون وجود نقشه راهبردی، صادر شده اند، چه می توان کرد؟
وی در این خصوص، تاکید کرد: اگر قانون جامع ارتباطات باشد، بر اساس آن قانون می توان، تکلیف و حداقل هایی را برای دارندگان پروانه تعریف کرد، به گونه ای همکاری با رقبا برایشان صرفه اقتصادی بیشتری داشته باشد.
باقری اصل تصریح کرد: سیاست های تشویقی باید به سمتی سوق پیدا کند که شرکت های بزرگ فرصت ایجاد یابند تا بتوانند روی اینترنت خدمات ارزش افزوده بدهند.
* نحوه توزیع اینترنت، دلیل دیگر کاهش کیفیت و افزایش قیمت
 مدیر دفتر فناوری های نوین مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی اظهار داشت: از دیگر چالش های این بخش، تعرفه خدمات پهنای باند بین الملل، تعرفه شبکه انتقال زیر ساخت، تعرفه شبکه انتقال مخابرات و خدمات متقابل شبکه دسترسی و شبکه زیرساخت است؛ به گفته ارائه دهندگان خدمات اینترنت، قیمت اینترنتی که به دست آنها می رسد قیمت بسیار بالایی است و به این دلیل، در رقابت های جهانی هزینه تمام شده این کالا در کشور افزایش می یابد.
باقری اصل افزود: تمام این چالش ها باید در یک مدل سیستماتیک بررسی شود و نمی توان انتظار داشت که با حل یکی از این مشکلات، مشکل اینترنت در کشور برطرف شود.
وی تاکید کرد: بنا بر این در شبکه دسترسی، نحوه توزیع اینترنت در کشور، از جمله مسائلی است که باعث پایین آمدن کیفیت و افزایش قیمت اینترنت در کشور شده است.
 *نبود قرارداد سطح خدمت (SLA)، عامل دیگر گلایه از کیفیت اینترنت
 وی افزود: البته بر اساس قانون برنامه پنجم، ارائه خدمات دسترسی باید مبتنی بر قرارداد سطح خدمت  (SLA) باشد که متاسفانه هنوز این روابط برقرار نیست؛ بعضا گفته می شود که توزیع کنندگان، ضوابط را رعایت نمی کنند و به واسطه اینکه از یک خط بیش از حد مجاز، اشتراک گرفته می شود، کیفیت اینترنت کاهش می یابد.
 *تاثیر محتوی در مشکلات اینترنت، کمتر از مسائل فنی نیست
 مدیر دفتر فناوری های نوین مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی اظهار داشت: آخرین بحث از مشکل اینترنت در کشور، بحث محتوا است که اهمیت آن اگر بیش از مسایل فنی نباشد، کمتر از آن نیست.
باقری اصل گفت: در ایران، توسعه اینترنت با توسعه محتوی همگام نبوده است؛ پایه و اساس اینترنت بر مشارکت و فعالیت کاربران است و این کاربران هستند که محتوی (ارزش افزوده) تولید می کنند و این محتوی را در اینترنت با هم تبادل می کنند.
وی افزود: ایران در حوزه تولید محتوی نگاه توسعه یافته ای نداشته و نتوانسته ایم از منابع غنی ایرانی و اسلامی خود به خوبی استفاده کنیم.
*محتوای چندانی برای استفاده در اینترنت عرضه نکردیم
 وی توضیح داد: در مثالی ساده، پیدایش اینترنت در جهان، از اتصال چند دانشگاه به یکدیگر حاصل شده؛ اما در ایران آغاز به کار اینترنت، به جای به اشتراک گذاری اطلاعات موجود یا تولید اطلاعات، اتصال به شبکه تولید اطلاعات جهانی اینترنت بوده است.
باقری اصل گفت: از نظر محتوا، خوب محتوی تولید نکرده ایم؛ در کنار آن، محتوی موجود در اینترنت دارای فرصت ها و تهدیدهایی است که متاسفانه در سال های اخیر به خاطر کم کاری خودمان نتوانسته ایم از این فرصت ها استفاده کنیم و این تهدیدها، پر رنگ تر شده اند.
وی ادامه داد: حتی گاهی برای مدیریت این تهدیدات واقعی، مجبور شده ایم چشم روی فرصت ها و محتوای سالم اینترنت ببندیم؛ از سوی دیگر بخش عمده محتوی الکترونیکی، کاربرد های کسب و کار الکترونیک است، (مانند تجارت و بانکداری الکترونیک) که در حال حاضر در این زمینه ها، اقدامات قابل توجهی انجام شده، اما جای کاربسیاری دارد تا بتوانیم  سهم قابل توجهی را به این موضوعات اختصاص دهیم.
 *رقابتی کردن بازار شبکه دسترسی، نخستین راه حل
 خبرنگار فارس پرسید: چه راه کاری را برای بهبود وضعیت فعلی پیشنهاد می کنید؟
باقری اصل در این خصوص، گفت: در گام نخست، باید بازار ارائه خدمات دسترسی را رقابتی و نظام مند کنیم.
مدیر دفتر فناوری های نوین مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی تصریح کرد: این موضوع یکی از ضعف های وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات دولت بوده است؛ زیرا قرار بود لایحه جامع ارتباطات از سال نخست برنامه پنج ساله چهارم توسعه، به مجلس آورده شود که امروز با گذشت نزدیک به 7 سال، کماکان خبری از این لایحه نیست.
باقری اصل تصریح کرد: لایحه جامع ارتباطات، می توانست ضوابط و مقررات مربوط به این حوزه را ارائه کند.
وی افزود: در گام دوم، باید بتوانیم همپای نظامند کردن شبکه دسترسی، شبکه ملی اطلاعات (زیرساخت) را ارتقا دهیم که برای این منظور دولت می تواند علاوه بر استفاده از توانمندی بخش غیر دولتی، سرمایه گذاری لازم را انجام دهد.
وی تاکید کرد: در این میان، نکته قابل توجه این است که تاکنون میزان سرمایه گذاری از منابع عمومی در شبکه زیرساختی کشور بسیار کم بوده است؛ در حالی که در سایر بخش ها (مانند راه، سد و...) عملا چندین ده برابر حوزه ارتباطات الکترونیکی سرمایه گذاری انجام شده است و بنا براین، دولت باید در بودجه و تخصیص اعتبارات به این حوزه، توجه بیشتری داشته باشد تا بند الف ماده 46قانون برنامه پنجم، محقق شود.
باقری اصل ادامه داد: به واقع نیز معلوم نیست اگر از محل ودایع مردم در مخابرات سرمایه لازم برای  توسعه این بخش صورت نمی گرفت با میزان سرمایه گذاری دولت از ابتدا تاکنون وضعیت ارتباطات کشور چگونه بود.
*تولید محتوی بومی از طریق مشارکت و تعامل سالم کاربران
خبرنگار فارس پرسید: به گفته شما، تولید محتوی بومی، از نیاز به دسترسی غیر ضروری به اطلاعات خارجی و دسترسی غیر ضروری به پهنای باند بین الملل می کاهد و به این ترتیب در کاهش قیمت و افزایش  کیفیت اینترنت، تاثیر گذار خواهد بود؛ برای بهبود محتوی چه راهکاری دارید؟
مدیر دفتر فناوری های نوین مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی در خصوص راه کار توسعه محتوی، اظهار داشت: برای مدیریت تهدیدها، باید فرصت ها را پر رنگ تر کنیم.
وی تصریح کرد: توسعه محتوی با مشارکت فعال تمام کاربران شکل می گیرد و اگر محتوی موجود در کشور را به صورت دیجیتالی در شبکه قرار دهیم و راهکارهای نوآورانه برای مشارکت و تعامل سالم کاربران ایجاد کنیم، پاسخ گوی بسیاری از نیازهای اطلاعاتی خواهد شد.
 *شبکه ملی اطلاعات باید مکمل اینترنت باشد نه جایگزین آن
 وی افزود: البته این به مفهوم عدم نیاز به دسترسی به منابع اطلاعاتی ومحتوی سالم تولیدی توسط کاربران غیرداخلی نیست؛ یعنی شبکه ملی اطلاعات به هیچ وجه جایگزین اینترنت نمی تواند باشد، بلکه در کنار آن می تواند ارزش افزوده بیشتری را برای کاربران فراهم کند.
باقری اصل یادآور شد: البته در حوزه قوانین و مقررات محتوی (مانند مالکیت معنوی) ضعف هایی در کشور وجود دارد که باید ضمن تدوین  قوانین  ارتباطات و مالکیت معنوی در فضای سایبر، قوانین ویژه حمایت از داده ها را نیز تدوین کنیم؛ زیرا حریم خصوصی افراد به دلیل فقدان این قانون در معرض  آسیب جدی است.