به گزارش روابط‌عمومی سازمان نظام صنفی رایانه‌ای استان تهران، ستاد توسعه فناوری‌های هوش مصنوعی و رباتیک معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست‌جمهوری در حدود ۳ سال پیش به عنوان یکی از ستادهای چندگانه معاونت علمی در حوزه فناوری تشکیل شده و در طول این مدت فعالیت‌های حمایتی معاونت علمی ریاست جمهوری در حوزه هوش مصنوعی در این ستاد متمرکز و ساماندهی شده است.
کمیسیون هوش مصنوعی و علم داده سازمان نظام صنفی رایانه‌ای در سال ۱۳۹۶ در دوره پنجم هیئت‌مدیره سازمان نصر تهران شکل گرفت. دوره سوم این کمیسیون پس از انتخابات تیرماه ۱۴۰۳ با حضور ۳۵ عضو منتخب تشکیل شد.
به دعوت کمیسیون هوش مصنوعی و علم‌داده سازمان نظام صنفی رایانه‌ای، جلسه روز دوشنبه مورخ ۰۲ مهرماه ۱۴۰۳ این کمیسیون در محل سازمان نظام‌صنفی رایانه‌ای استان تهران و با حضور دبیر ستاد توسعه فناوری‌های هوش مصنوعی و رباتیک، دبیر سازمان نصر تهران و بیش از ۳۰ نفر از اعضای کمیسیون تشکیل شد.
در ابتدای این جلسه محمدرضا معبودیان، ضمن خیر مقدم به دبیر محترم ستاد توسعه فناوری‌های هوش مصنوعی و رباتیک، چکیده‌ای از فعالیت‌های کمیسیون را در چند جمله بیان کرد و از اعضای کمیسیون خواست تا دغدغه‌های خود را مطرح کنند.
در ادامه این نشست مهرداد ذوالفقاریان دبیر سازمان نظام صنفی رایانه‌ای استان تهران ضمن تشکر از حضور دبیر ستاد، بیان کرد که کمیسیون هوش مصنوعی نصر یکی از بهترین کمیسیون‌های این سازمان در میان کمیسیون‌های ۲۶گانه تخصصی آن است که بیشترین متقاضی عضویت را داشته و بسیار فعال است.
در بخش بعدی این نشست اعضای کمیسیون به طرح دیدگاه‌ها و مسایل خود پرداختند که اهم موضوعات مطرح‌شده عبارتند از:
1. لزوم تعامل میان بخش خصوصی و حاکمیتی بالاخص در زمینه تضمین‌گری فعالیت شرکت‌های کوچک و متوسط هوش مصنوعی در صنعت.
2. لزوم بزرگ‌شدن اقتصاد هوش مصنوعی و تغییر نگاه وحمایت‌ها از نگاه محصول‌محور به نگاه مبتنی بر حل مسایل واقعی صنعت.
3. لزوم توجه بیشتر به بخش‌هایی از کاربردهای هوش مصنوعی که می‌تواند در کوتاه‌مدت مسایل واقعی کشور را حل و بیشترین درآمد را حاصل کند. در این زمینه کشاورزی هوشمند و کاربست هوش مصنوعی در صنایعی نظیر معادن، فولاد و نفت مورد تأکید قرار گرفت.
4. درخواست تسهیل و رفع مشکلات ناشی از مجوزها بالاخص مجوز افتا که متناسب با حوزه پیچیده و رو به رشد هوش مصنوعی نیستند.
5. درخواست ایجاد بستر معرفی محصولات و خدمات شرکت‌ها به صنایع و نهادها.
6. توجه به لزوم استفاده از فناوری‌های نوین موجود در کشور برای افزایش امنیت عمومی و اجتماعی و جلوگیری از فجایعی نظیر انفجار معدن طبس.
7. دسترس‌پذیر‌کردن دادگان مطابق با قانون داده و اطلاعات ملی.
8. لزوم جلوگیری از دخالت بخش‌های مختلف در حوزه هوش مصنوعی و تمرکز سیاست‌گذاری‌ها، فعالیت‌ها و حمایت‌ها و جلوگیری از پراکندگی.
9. دغدغه فعالیت و سنگ‌اندازی احتمالی از سوی آزمایشگاه‌های جدیدالتاسیس هوش مصنوعی.
10. لزوم ساماندهی فعالیت شرکت‌های بزرگ خصولتی و نهادهای دولتی در حوزه هوش مصنوعی با هدف رفع انحصار فعالیت از سوی شرکت‌های اقماری آن‌ها.
11. لزوم تغییر نگاه از توسعه کمی به توسعه کیفی فناوری با حمایت از شرکت‌های پیشرو و فناور به جای افزایش تعداد شرکت‌ها.
12. لزوم ساماندهی وظایف و مسئولیت‌های ارکان و بازیگران مختلف حوزه هوش مصنوعی، تعیین جایگاه و نقش هرکدام و تعامل میان کمیسیون‌ها، ستادها، انجمن‌ها و سازمانی متولی و فعال.
13. لزوم حمایت از دوره‌های مهارتی هوش مصنوعی بالاخص هوش مصنوعی برای مدیران و مهندسی هوش مصنوعی.
14. نیاز به ایجاد حمایت‌های خاص هوش مصنوعی متفاوت از حمایت‌های عمومی معاونت علمی و صندوق نوآوری متناسب با نیازها و ویژگی‌های این حوزه.
15. پیشنهاد شروع اجرایی‌شدن طرح دوام از معاونت علمی فناوری ریاست جمهوری به عنوان پرچمدار.
16. توجه ویژه به بحث صادرات هوش مصنوعی و فناوری‌های مرتبط و حمایت‌های خاص صادراتی در این حوزه.
17. توسعه بازار هوش مصنوعی با بهره‌گیری از تجربیاتی نظیر طرح تکفا.
18. لزوم پیوند میان دانشگاه و صنعت و اصلاح طرح درس‌ها با توجه به نیاز شرکت‌ها و صنایع به جای تأکید بر مباحث صرفاً علمی.
19. لزوم توجه به بحث تأمین برق به عنوان زیرساخت زیرساخت‌ها به عنوان پاشنه‌آشیل توسعه زیرساخت‌های پردازشی.
20. نگرانی‌ها نسبت به بحث اپراتور هوش مصنوعی و ایجاد انحصار فعالیت.
21. لزوم تعامل بیشتر نهادهای حاکمیتی، بالاخص معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری با کمیسیون هوش مصنوعی نصر به عنوان پارلمان بخش خصوصی که اکثریت شرکت‌های هوش مصنوعی کشور به صورت مستقیم و غیر مستقیم عضو آن هستند.
22. درخواست حضور یک نماینده ثابت از سوی کمیسیون در ستاد برای افزایش تعاملات و پی‌گیری موضوعات.
پیش از آغاز بخش دوم این نشست، مجتبی میرجعفری، عضو کمیسیون هوش مصنوعی و رئیس کمیسیون اینترنت اشیاء ضمن ارائه آماری بر مبنای اسناد بالادستی بالاخص در حوزه نفت و گاز، گفت افزایش تولید برنامه‌ریزی شده در سند برنامه به دو طریق قابل انجام است: توسعه سخت که سرمایه‌گذاری عظیم با دوره بازگشت طولانی را طلب می‌کند و توسعه نرم که تجربیات جهانی نشان از آن دارد که حتی در کشورهای پیشرفته و با تجهیزات جدید حداقل ۱۵٪ افزایش تولید را موجب می‌شود. توجه به توسعه نرم علاوه بر تحقق اهداف برنامه موجب تزریق بودجه و افزایش سهم اقتصاد دیجیتال و هوش مصنوعی در کشور و تحول در این صنعت می‌شود که اثرات و ثمرات آن فرای از توسعه محدود و سخت است. برای تحقق این موضوع لازم است تا سازمان برنامه شرکت نفت را ملزم کند تا بخشی از سرمایه‌گذاری‌ها را بر روی توسعه مبتنی بر هوشمندسازی به جای توسعه سخت، متمرکز کند. همچنین محمدزاده ضیابری، نایب‌رئیس کمیسیون هوش مصنوعی ضمن اشاره به معضل تأمین برق برای مراکز داده هوش مصنوعی، بر روی استفاده از روش‌های نوین تأمین برق برون‌ساحلی و بهره‌گیری از ظرفیت میادین نفت و گازی که روزانه میلیون‌ها متر مکعب گاز را به هدر می‌دهند تأکید و طرح فنی قابل اجرایی را به صورت مختصر بیان کرد.
در ادامه محمدرضا معبودیان، اهداف سه‌گانه کمیسیون در دوره جدید و ۱۴ اقدام مرتبط با آن را که به تائید هیئت‌مدیره سازمان رسیده است تشریح کرد. اهداف سه‌گانه کمیسیون عبارتند از:
۱- تثبیت جایگاه کمیسیون به عنوان بازوی مشورتی حاکمیت و کسب مرجعیت صنعتی.
۲- افزایش سهم هوش مصنوعی در تولید ناخالص ملی و گسترش بازار هوش مصنوعی.
۳- اقدام‌های پیش‌گیرانه و کمینه‌کردن تعارضات حاکمیت با بخش خصوصی.
در بخش دوم این نشست، مینایی ضمن ابراز خرسندی از تشکیل این جلسه و شنیدن مستقیم دغدغه‌ها و مسائل شرکت‌های عضو کمیسیون به مسائل و سؤالات مطرح‌شده پاسخ داد.
او در ابتدا در موضوع اپراتور هوش مصنوعی عنوان داشت که مسئله اپراتور از طراحی‌های معاونت سابق علمی ریاست جمهوری بوده و نسبت به تعریف و حدود آن اختلاف نظر وجود داشت؛ اما آنچه مورد وفاق است، این است که در زمینه‌های زیرساختی و پایه که نیازمند سرمایه‌گذاری‌های عظیم دولتی یا رگولاتوری خاص (نظیر نظام سلامت) باشد، یک یا چند اپراتور که با همکاری مستقیم بخش خصوصی بتوانند این نیاز را برطرف سازند، نیازی جدی است؛ اما در سایر حوزه‌ها و ورتیکال‌ها، تشکیل اپراتور موجب اخلال و ایجاد انحصار شده و مورد قبول نیست.
دبیر ستاد توسعه فناوری‌های هوش مصنوعی و رباتیک در خصوص اجرایی‌شدن طرح دوام و آزادرسانی داده‌ها عنوان داشت که این موضوع از برنامه‌های ستاد هم هست و در حال آسیب‌شناسی و شناخت دلایل عدم موفقیت این طرح هستیم. یکی از مسائل مهم در این حوزه بحث الگوریتم‌های گم‌نام‌سازی است که هنوز با حراست‌ها به نتیجه نرسیده است. او از پیشنهاد پرچمداری معاونت علمی در این حوزه استقبال کرد و در خصوص مطرح کردن آن با معاونت رئیس جمهور قول مساعدت داد.
مینایی در خصوص جایگاه ارکان حاکمیتی و بازیگران مختلف هوش مصنوعی عنوان داشت لازم است تا جایگاه سازمان ملی هوش مصنوعی تقویت شده و در این راستا نگاه‌های سنتی سازمان برنامه و سازمان اداری استخدامی کشور متناسب با نیازهای هوش مصنوعی اصلاح شود. او تأکید کرد حتی یک ساعت تأخیر در تخصیص بودجه‌ها و امکانات موجب خسارت است و نمی‌توان با نگاه سنتی و تأخیر در تصویب اساسنامه و تأمین اعتبارات انتظار پیشرفت داشت. او در عین حال عنوان داشت که شاید بهتر بود سازمان ملی هوش مصنوعی سازمانی حاکمیتی باشد اما توسط بخش خصوصی اداره شود چرا که این حوزه نیازمند چابکی و اقدام‌های اجرایی مستقیم و فوری است. در عین حال تأکید کرد اهمیت حوزه هوش مصنوعی و پیشرفت فوری در آن چه بسا، از صنایع موشکی و انرژی اتمی هم بیشتر باشد و عقب‌ماندگی‌ها قابل جبران نخواهد بود.
دبیر ستاد توسعه فناوری‌های هوش مصنوعی و رباتیک در بخشی دیگری از صحبت‌های خود در حوزه آموزش ضمن اشاره به انگاره غلط شکل‌گرفته نزد اذهان عمومی مبنی بر اینکه هوش مصنوعی موجب از میان رفتن مشاغل خواهد شد؛ تأکید کرد که لازم است تا از طریق آموزش و اقدام‌های ترویجی این انگاره غلط اصلاح شود و همگان بدانند چند برابر مشاغلی که از طریق هوش مصنوعی دچار تغییر یا حذف خواهند بود، فرصت‌های شغلی جدید ایجاد می‌شود. در این خصوص او عنوان داشت که در نظر است تا آموزش افراد زیر ۱۸ سال به صورت جدی پی‌گیری شده و برای دانشجویان نیز در رشته‌های مختلف واحدهای تخصصی و دروس آموزشی ایجاد شود تا همه رشته‌ها از ظرفیت‌های هوش مصنوعی آگاه شده و بخشی از تحقیقات رشته‌های تخصصی خود را با هوش مصنوعی عجین کنند. او افزود نظر به اهمیت این حوزه ستاد سعی دارد بیش از نیمی از بودجه خود را به این حوزه اختصاص دهد. مینایی در عین حال از کمیسیون هوش مصنوعی نصر تقاضا کرد که در زمینه آموزش و ترویج و همینطور ایجاد دادگان تمیز آموزشی و تعریف پروژه‌های پژوهشی صنعتی برای دانشگاه‌ها، با ستاد هوش مصنوعی همکاری داشته باشد.
مینایی با اشاره به اینکه ظرفیت قانون اعتبار مالیاتی تحقیق و توسعه فعلاً در حوزه آموزش قابل استفاده نیست، گفت در حال تعامل با دستگاه‌های مربوطه هستیم تا بتوانیم از ظرفیت این قانون برای توسعه آموزش هوش مصنوعی نیز بهره‌گیری کنیم. با این‌حال او با اشاره به ظرفیت‌های قانون جهش دانش‌بنیان عنوان کرد که به تائید وزیر اقتصاد، یک ظرفیت ۱۰۰ همتی در این حوزه وجود دارد که باید به درستی از آن برای توسعه هوش مصنوعی بهره‌گیری کرد. باید شرکت‌های فعال کمیسیون بتوانند مدیران صنایع بزرگ را قانع کنند تا به جای تشکیل شرکت‌های انحصاری از ظرفیت‌های قانون جهش دانش‌بنیان و اعتبار مالیاتی برای توسعه واقعی هوش مصنوعی در کشور بهره‌گیری کنند. او همچنین عنوان داشت با وجودی که توسعه مراکز داده عمومی نمی‌توانند از این اعتبارات استفاده کنند اما برای راه‌اندازی و توسعه مراکز پردازش سریع هوش مصنوعی می‌توان از ظرفیت‌های این قانون استفاده کرد.
معبودیان، رئیس کمیسیون هوش مصنوعی در تکمیل صحبت‌های دکتر مینایی عنوان داشت که یکی از دلایلی که تبادل سفیر با صنایع و عضویت هیئت‌مدیره صنایع مهم توسط اعضای کمیسیون به عنوان یکی از اقدام‌های مهم در نظر گرفت شده، ایجاد زمینه تعامل هرچه بیشتر با صنایع جهت نزدیک‌تر کردن صنایع با بهره‌گیری از ظرفیت‌های هوش مصنوعی است و ابراز امیدواری کرد که ستاد و سازمان ملی هوش مصنوعی بتوانند در این زمینه به کمیسیون کمک کنند. همچنین، ضیابری نیز افزود یکی از نکاتی که در زمینه آموزش هوش مصنوعی به آن توجه نمی‌شود بحث مهندسی هوش مصنوعی است که در نبود امکان استفاده از زیرساخت‌هایی نظیر AWS, GCP, و Azure در کشور، نیاز به آن بسیار حیاتی است. ضیابری عنوان داشت: «نیاز است تا ستاد علاوه بر اقدام‌های ترویجی در حوزه علمی و دانشی هوش مصنوعی به این موضوع نیز توجه داشته باشد و از ظرفیت شرکت‌های فعال در این حوزه برای تکمیل چرخه توسعه و استقرار هوش مصنوعی در کشور بهره‌گیری کند.»
دبیر ستاد توسعه فناوری‌های هوش مصنوعی و رباتیک ضمن برشمردن امکانات و محدویت‌های ستاد بیان داشت که در ستاد هوش مصنوعی امکان تعریف پروژه‌های کوچک هوش مصنوعی با هدف ترویج ایجاد شده و برای این کار بودجه مناسبی نیز تدارک دیده شده است. او از تمامی شرکت‌های فعال کمیسیون تقاضا کرد با استفاده از این ظرفیت بتوانند نسبت به ترویج هوش مصنوعی در صنایع اقدام کنند. او در عین حال از کمیسیون درخواست کرد به عنوان مرجع اصلی صنفی این حوزه تعاملات خود با سایر انجمن‌های هوش مصنوعی کشور را افزایش داده و نقشی فعالانه‌تر ایفا کنند.
مینایی با دفاع از سند هوش مصنوعی مصوب شورای عالی انقلاب فرهنگی عنوان کرد: «طبیعی است که هر سندی نواقصی داشته باشد اما داشتن سند بهتر از نداشتن آن است. در خود سند ظرفیت‌های کافی برای اصلاح و بهبود پیش‌بینی شده و در عین حال آنچه مهم است اقدام‌های اجرایی است که توسط سازمان هوش مصنوعی پی‌گیری خواهد شد.»
دبیر ستاد توسعه فناوری‌های هوش مصنوعی و رباتیک در خصوص مجوزها و موانع عنوان داشت تعاملات خوبی با سازمان پدافند غیر عامل داشته‌ایم و در حال تفاهم برای رفع موانع هستیم. اما در خصوص افتا، کار به تازگی شروع شده و پیچیده‌تر است؛ بالاخص که برخی شرکت‌های بزرگ به صورت مافیایی در حال موج‌سواری بر روی موضوع امنیت بوده و با ترویج و فروش محصولات خارجی مانع رشد زیست بوم بومی می‌شوند. ایشان ابراز امیدواری کردند با تعاملات شکل گرفته مسایل این حوزه نیز در آینده نزدیک رفع شود.
ضیابری نیز در خصوص مبحث امنیت، پیشنهاد کرد ستاد در زمینه سطح‌بندی داده‌ها و مباحث امنیتی مرتبط به صورت مستقیم ورود کند. او سطوح مختلف داده‌ها را در چهار دسته عمومی، غیر عمومی، حساس و محرمانه دسته‌بندی کرد و عنوان داشت که در بسیاری از زمینه‌های هوش مصنوعی حتی اخذ مجوز‌هایی نظیر افتا و صمتا تناسبی با امنیت مورد نیاز ندارد و از ستاد درخواست داشتند با تعامل با بخش خصوص راهکارهای نوین امنیتی حوزه داده‌ها و هوش مصنوعی مبتنی بر ZTMM را در سازمان‌ها و نهادهای هدف ترویج کند.
در پایان دبیر ستاد توسعه فناوری‌های هوش مصنوعی و رباتیک معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست‌جمهوری پیشنهاد کرد که کمیسیون نقش فعالانه‌ای در تدوین قانون هوش مصنوعی که در کمیسیون صنایع مجلس و با حضور بازیگران مختلف حاکمیتی این حوزه در حال طرح است ایفا کند و پیشنهادهای خود را از طریق ستاد در این قانون بگنجاند. همچنین پیشنهاد کرد کمیسیون اعضای ثابتی را در جلسات بررسی این طرح در مجلس داشته باشد. او همچنین از کمیسیون درخواست داشت تا در تشکیل آزمایشگاه‌های هوش مصنوعی نیز نقشی فعالانه بازی کند و جایگاه این آزمایشگاه‌ها را رفع معضلات کلیدی کشور در حوزه‌های مختلف که از طریق هوش مصنوعی قابل رفع هستند دانست.
در پایان این نشست معبودیان ضمن تشکر از حضور و صحبت‌های دبیر ستاد توسعه فناوری‌های هوش مصنوعی و رباتیک در پاسخگویی به دغدغه‌های صنفی و تشریح برنامه‌های ستاد ابراز امیدواری کردند که با تعامل سازنده میان ستاد و کمیسیون و تشکیل مستمر این جلسات امکان رفع مشکلات و بلوغ هوش مصنوعی در کشور فراهم شود.
