چرا استارتاپ های کشاورزی هوشمند به سرعت مهاجرت می کنند؟

به گزارش روابط عمومی سازمان نظام صنفی رایانه‌ای استان تهران، حمید بهنگار، رئیس کمیسیون توسعه اقتصاد دیجیتال با اشاره به بحران فراوان کشاورزی ایران در یادداشتی نوشته است: «امنیت غذایی یکی از مهمترین دغدغه‌های مردم و حاکمان در ایران و تمام کشورهای جهان است. امنیت غذایی به قدری برای برخی کشورها مهم است که آن را مترادف امنیت ملی ارزیابی می کنند و تهدید علیه آن را تهدید علیه امنیت ملی خود می دانند.

این درجه از اهمیت موضوع به همراه تغییرات اقلیمی، اثرات ناشی از تحریم بر فناوری‌ها و ماشین آلات کشاورزی، افزایش جمعیت و کاهش مساحت زیر کشت و مشکل بزرگ آب، باعث شده است شرکت های فناور و خلاق فرصت‌های کسب و کاری را کشف کنند و به این اقیانوس آبی قدم بگذارند.

تولید سامانه‌های نرم افزاری و سخت افزاری گوناگونی در حوزه های مختلف، گلخانه، طیور، دام، زنبور، مزرعه، باغ، زنجیره توزیع و ارزش، بازیافت و.... با استفاده از فناوری های نوظهوری مانند هوش مصنوعی، بلاکچین، اینترنت اشیاء، ربات‌های کارگر و پرنده و اپلیکشین‌های کاربردی بسیار جذاب و کاربردی در استارتاپ های ایرانی شکل گرفته است. اما به زودی فرصت ایجاد شده به تهدید بدل شد و موج بلند مهاجرت این شرکت ها به آسمان برخواست. از یک طرف این شرکت ها نمی توانند توفیق مورد نظر را در داخل کشور به دست آوردند و از طرف دیگر سایر کشورهای با آغوش باز و بسیار سریع آن ها را می پذیرند.

اما مهمترین عامل اصلی عدم موفقیت در ایران برای شرکت ها و استارتاپ های حوزه کشاورزی چیست؟ بسیاری از کارشناسان و کارآفرینان کشاورزی هوشمند که برای این یادداشت با آن ها همفکری شده است به ترتیب اهمیت موارد زیر را عامل اصلی عدم موفقیت شرکت ها و مهاجرت سریع می دانند:

عدم امکان توسعه پذیری آسان: در تعریف استارتاپ شرط توسعه پذیری (Scaleup ) از اصول پایه ای است و شرط موفقیت یک استارتاپ توسعه سریع و جهان شمولی آن است. امکانی که در ایران یا بسیار ضعیت شده یا امید آن به طور کل از بین رفته است. محدودیت های اینترنتی و عدم اتصال به پلتفرم های اجتماعی و شبکه سازی، تحریم ها، عدم وجود نقشه راه ملی وامثالهم، توسعه پذیری جهانی را ناممکن یا بسیار دست نیافتنی کرده است.

تیم: موتور محرک شرکت ها و سرمایه اصلی استارتاپ ها کارشناسان و مدیران آن ها هستند. با مهاجرت‌های متعدد و خسارت زا، استارتاپ ها افراد کلیدی خود را به سرعت از دست می دهند و به دلیل کوچک یا نوپا بودن، ترمیم برای آنها سخت یا غیر ممکن می‌شود.

جهاد کشاورزی: به عنوان متولی کشاورزی و مدافع امنیت غذایی در کشور، نقش خود را به درستی ایفا نمی کند و در بهترین و خوشبینانه ترین حالت، عملکردی کند، غیرهدفمند و سنتی دارد.

معاونت علمی ریاست جمهوری: این معاونت در عمل باید به عنوان چتری حمایتی امکاناتی برای شرکت‌های خوش فکر و نوپا ایجاد کند، امکاناتی که این شرکت‌ها به دلایل گوناگون به آن‌ها دسترسی ندارند، اما در عمل قادر به انجام این تسهیلگری هم نیست. معاونت علمی باید کاتالیزوری مسئول و دلسوز باشد تا سهم دانش از تولید را در کشور افزایشی کند. اما این معاونت عملا در خدمت شرکت‌های بزرگ و سیاست‌های ناکارای آنها که خود مانعی بر سر راه توسعه شرکت های حوزه کشاورزی هوشمندند، قرار گرفته است.

تا جایی که علاوه بر مشکلات فراوان بازار و تولید و نیروی انسانی و غیره، رقیب ثروتمند و بزرگی به نام معاونت علمی نیز در صحنه بازی شرکت های دانش بنیان هوشمند کشاورزی عرض اندام می‌کند.

قوانین سخت و دست و پاگیر داخلی وسکان داری دولت ها: به تمام مواردی که ذکر شد، مشکلات مشترک شرکت های دانش بنیان و استارتاپ را می توان افزود. از جمله مشکلات ذاتی کسب و کارها در ایران مانند قوانین نا هماهنگ با شرایط روز، بیمه، مالیات، تصمیمات خلق الساعه، نبود نقشه راه کلان و برنامه های میان مدت و دراز مدت و....

شاید عرف نانوشته ای در کشور حاکم شده است مبنی بر اینکه شرکت های استارتاپ توان حل مسائل بزرگ را ندارند و شرکت های بزرگ انگیزه آن را! اطمینان به شرکت های بزرگ و گاها وابسته به دولت آسان تر است و در نتیجه تصمیم گیران، محافظه کاری را ترجیح می دهند.

شکار آسان و سریع کشاورزی هوشمند توسط رقبای منطقه ای و فرامنطقه ای: استعداد یابان و سرمایه گذاران حوزه تکنولوژی در دنیا، بسیار خوب می دانند که وقتی شرکت یا استارتاپی در حوزه کشاورزی هوشمند فعال است، به دلیل ماهیت چند وجهی آن مانند، کار با موجود زنده، کار در اقلیم های گوناگون، تولید محصولات در محیط های نا متعارف ( خیلی سرد، خیلی گرم، تصمیم گیری خیلی سریع و....) می تواند امنیت غذایی را برای کشورش فراهم کند. ضمن اینکه قیمت تمام شده غذا و تنوع را بالا برده و فاکتور رقابتی جذابی را در اقتصاد چند لایه و پیچیده امروز به دست خواند آرد. از طرف دیگر لین شرکت یا استارتاپ‌ها می‌توانند دانش تولید شده یا تجمیع شده در این صنعت را به راحتی و به سرعت در سایر صنایع تکثیر کرده و در عین حال دسترسی به فرصت های تجاری رقابت پذیر در معدن، صنعت، حمل و نقل و سلامت برایشان بسیار آسان می شود. بنابراین با جذب یک شرکت دانش بنیان هوشمندسازی کشاورزی چندین توانایی را با هم کسب کرده‌اند و این شکار جذاب و به شدت اقتصادی خواهد بود.

راهکار کوتاه مدت و آنی برای حل مشکلات ذکر شده وجود ندارد. ولی همین امروز تصمیم گیران و تصمیم سازان می توانند نقطه عطفی در روند مهاجرت شرکت های حوزه کشاورزی هوشمند ایجاد کنند؛ در ابتدا سرعت آن را کاهش دهند و سپس مهاجرت معکوس را رقم بزنند. در این زمینه توجه به موضوعات زیر ضروری خواهد بود:

توجه به شرایط اکولوژیکی ایران به عنوان یک فرصت: وجود تنوع بالای گونه‌های دام و حیوانات اهلی و اقلیم های گوناگون، فاز اولیه تولید محصول دانش محور را برای شرکت های کشاورزی هوشمند آسان می‌کند. در مقطع زمانی مختلف بارش برف و هم دمای بالای 50 درجه، هم کویر و هم مناطق ساحلی و مرطوب، فرصتی بی نظیر برای کشاورزی هوشمند است تا بتواند طول دوره پایلوت خود را کوتاه و ارزان طی کند.

شکل اقتصاد ایران: کشاورزی زیربنای کشور است. تعداد کشاورزان یا صنایع وابسته به آن در کشور هم زیاد است و هم متنوع و این فرصتی بی نظیر برای رشد خلاقیت فناوران خواهد بود.

جامعه جوان و خوش فکر: نیروی انسانی مستعد، پرانگیزه و توانمند که با برنامه ریزی صحیح صادقانه و هدفمند هنوز هم حاضر است در کشور بماند و با وجود تمام مشکلات، برای راهکارها بجنگد.

بحران آب و اقلیم: بحران آب در کشور ما جدی است و کشاورزان و تولید کنندگان مواد غذایی را نگران کرده است. این قشر عمدتا سنتی پیش از این کمتر حاضر بودند برای توسعه فناوری، با آب سرمایه گذاری کنند ولی در شرایط کنونی بحران را کاملا درک کرده اند و آماده مشارکت و سرمایه گذاری و ورود به حوزه های نوظهور هستند. برای فناوران این فرصتی استثنایی است.

سپردن امور بخش خصوصی به بخش خصوصی: دولت ها در طول سالیان طولانی نشان داده اند مجریان خوبی نیستند. همچنین ساختارهای چند لایه و بزرگ آنها را در اجرا ناکارا و غیرعملیاتی ساخته است. در اینجا بخش خصوصی پویا و ذینفع، که حیات و منافع آن در توسعه بازار به صورت سالم، شفاف و شناسنامه دار است می تواند موتور محرک و پیشران اقتصاد کشاورزی هوشمند باشد. بخش خصوصی پیشرو نه تنها مشکلات خود را می شناسد و در تعامل سازنده با حاکمیت می تواند برای حل آن اقدام کند، بلکه می تواند عاملی باشد تا با صادرات محصولات حوزه کشاورزی هوشمند، روش های نوینی برای کسب درآمد ارزی برای کشور خلق شود».