وضعیت ایران در شاخص آمادگی شبکه‌ای

همچنین بیانگر میزان منتفع شدن کامل شهروندان این کشورها از فناوری اطلاعات در زندگی روزمره‌شان است. این شاخص به ذی‌نفعان خصوصی و عمومی این امکان را داده است که روند پیشرفت را برای تعداد قابل توجهی از کشورهای رو به پیشرفت مشاهده و مانیتور کنند.
این گزارش حاصل مشارکت طولانی مدت بین مجمع جهانی اقتصاد و دانشکده بین‌المللی بازرگانی و مدیریت INSEAD است که هدف آن مشخص کردن پیشران‌های (drivers) ظرفیت ملی کشورها، برای بهره‌گیری از ارتباطات و فناوری اطلاعات است؛ چارچوبی که در این گزارش مورد استفاده قرار گرفته است در سال 2002 توسط دانشکده بین‌المللی INSEAD طی یک پروژه پژوهشی مشترک با مجمع جهانی اقتصاد تهیه و تدوین شد. داده‌های این گزارش از منابع مختلفی تهیه شده است که عبارتند از: داده‌های اتحادیه جهانی مخابرات (ITU)، سازمان ملل، بانک‌جهانی و داده‌های پیمایشی که توسط نظرسنجی سالانه مجمع جهانی اقتصاد گردآوری می‌شود. در سال 2011-2010 این شاخص‌ها برای اولین‌بار در مورد 138 اقتصاد (کشور) ارزیابی شد که هم شامل کشورهای توسعه‌یافته و هم کشورهای در حال توسعه است و این 138 کشور، بیش از 98درصد GDP جهانی را دارا هستند. کشور سوئد برای دومین‌بار رتبه اول را به خود اختصاص داده است. سنگاپور رتبه دوم را کسب کرده است و به جز سنگاپور، شش کشور آسیایی دیگر جزو 20 کشور برتر قرار گرفته‌اند که عبارتند از تایوان (رتبه ششم)، کره جنوبی (10)، هنگ‌کنگ (12)، استرالیا (17)، نیوزیلند (18) و ژاپن (19).
چین رتبه سی‌وششم و هند رتبه چهل‌وهشتم را به خود اختصاص داده‌اند. خاورمیانه روند خوبی در این سال‌ها داشته است و سه کشور امارات متحده عربی (رتبه 24)، قطر (25) و بحرین (30) جزو 30 کشور برتر بوده‌اند. ایران در کل رتبه 101 را به خود اختصاص داده است و در برخی زیرشاخص‌ها رتبه‌های بهتر یا بدتری هم کسب کرده است. مثلا در زمینه آبونمان تلفن ثابت تجاری و مسکونی به ترتیب رتبه اول و دوم را کسب کرده و در برخی زمینه‌ها هم رتبه بسیار پایینی مثلا رتبه 132 کسب کرده است. چارچوب به کار رفته برای ارزیابی شاخص آمادگی شبکه‌ای مبتنی بر سه اصل داشتن محیط مساعد برای ارتباطات و فناوری اطلاعات، پیش‌شرط کلیدی به شمار می‌رود. آمادگی شبکه‌ای مستلزم تلاش در کل سطح جامعه و همچنین آمادگی در زمینه ارتباطات و فناوری اطلاعات منجر به استفاده از ارتباطات و فناوری اطلاعات و اثرات افزایشی آن می‌شود، است در این چارچوب به طور کلی 71 متغیر مورد بررسی قرار گرفته است و نمره نهایی شاخص NRI، میانگین ساده نمرات سه مولفه محیط، آمادگی و میزان کاربرد است و هر کدام از این سه مولفه نیز میانگین ساده نمرات زیرشاخص‌های مربوطه است و به همه هم، وزن مساوی داده شده است. بر اساس این گزارش مولفه ایران در سه مولفه یاد شده از میان 138 کشور جهان در حوزه محیطی، رتبه 91، در زمینه مولفه آمادگی رتبه 78 و در مولفه کاربری رتبه 113 را به خود اختصاص داده که در مجموعه رتبه ایران 101 بوده است. در این میان رتبه کل کشور ترکیه 71، رتبه کل امارات متحده عربی 24 و در نهایت رتبه کل عربستان 33 بوده است. حالا کارشناسان به این نتیجه رسیده‌اند که شاخص NRI یا آمادگی شبکه‌ای می‌تواند به خوبی تمام این موارد را در بر گیرد. درست به همین دلیل هم هست که مجمع جهانی اقتصاد، امسال کشورهای مختلف دنیا را بر این اساس دسته‌بندی و ارزیابی کرده است.
کارشناسان اما 68 متغیر مختلف را برای شکل‌گیری این شاخص تعیین کرده و هر کدام از آنها را مورد بررسی قرار داده‌ که از این میان مهم‌ترین آنها محیط زندگی به‌عنوان عاملی موثر در آمادگی شبکه‌ای، حضور سرمایه‌گذاران بزرگ و معتبر، وجود ابزار و البته زیرساخت‌های مناسب و کافی برای ارتباط کاربران در سرتاسر دنیا هستند. این آمارها در حالی اعلام شده است که مسوولان وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات همواره بر افزایش ضریب نفوذ اینترنت در کشور تاکید داشته و به بیان افزایش پهنای باند و میزان کاربری مردم در استفاده از خدمات دولت الکترونیکی می‌پردازند.
*جمال صوفیه-کارشناس و تحلیلگر فناوری ارتباطات و اطلاعات